Tác giả: @0xuberM
Biên dịch: Saoirse, Foresight News
Lời của biên tập viên:Bài viết này bắt đầu từ cơ chế khuyến khích, phân tích hiện trạng sinh tồn của Launchpad, nhà sáng tạo và nhà giao dịch, đồng thời chỉ ra rằng Launchpad lấy khối lượng giao dịch làm trung tâm, nhà sáng tạo thiếu động lực giữ giá, nhà giao dịch trở thành “biệt đội cảm tử”, tạo thành vòng luẩn quẩn. Hiện tại chỉ có VC và người nội bộ mới có động lực đẩy giá token lên cao, còn nhà giao dịch thông thường rơi vào tình cảnh khó khăn. Bài viết trình bày khách quan hiện trạng thị trường, tuy không đưa ra giải pháp nhưng cung cấp góc nhìn quan trọng để hiểu logic vận hành của thị trường crypto. Dưới đây là nội dung biên dịch:
Cơ chế khuyến khích
Cơ chế khuyến khích là động lực cốt lõi để thế giới vận hành. Nếu muốn ai đó làm việc gì, chỉ cần xây dựng một môi trường hoặc bối cảnh để họ nhận được phần thưởng khi hoàn thành việc đó — đây là quy luật cơ bản của con người.
Nhưng hiện tại, token on-chain (đặc biệt là token phát hành qua Launchpad) thiếu cơ chế khuyến khích thúc đẩy giá tăng, đây là vấn đề cần được chú ý khẩn cấp.
Logic vận hành của Launchpad
Hôm qua tôi từng đăng một tweet liên quan với giọng điệu mỉa mai, bây giờ muốn nhấn mạnh một điểm: nền tảng phát hành token (Launchpad) không có động lực để đẩy giá bất kỳ token cụ thể nào lên cao, trừ một số trường hợp đặc biệt (chúng ta sẽ nói sau).
Mô hình vận hành của các nền tảng này về bản chất giống như sòng bạc, đối với họ, chỉ số duy nhất quan trọng là “khối lượng giao dịch”.
Đây cũng chính là lý do cốt lõi khiến “phát hành không cần cấp phép” và “bonding curve” (một cơ chế điều chỉnh cung cầu và giá tài sản bằng thuật toán) trở thành xu hướng chủ đạo hiện nay — giống như sòng bạc liên tục tung ra các hình thức xổ số mới, nền tảng cũng muốn cung cấp càng nhiều cơ hội đầu cơ càng tốt, thông qua việc để một số ít người “trúng giải độc đắc” để thu hút nhiều người tham gia hơn.
Vậy, nền tảng phát hành token kiếm lợi nhuận như thế nào?
Thực ra rất đơn giản: họ chỉ cần “tồn tại” là đã có thể thu lợi. Một mặt, cung cấp kênh phát hành token không cần cấp phép cho người bình thường; mặt khác, cung cấp công cụ đầu cơ cho nhà đầu tư thông qua bonding curve. Nếu muốn mở rộng quy mô hơn nữa, nền tảng phải tranh giành thị phần, và thường dùng hai cách:
-
Thực hiện các hoạt động marketing: hoặc tung tin xấu về đối thủ (FUD), hoặc nhấn mạnh “khác biệt hóa” của bản thân, dù thực tế hoạt động không khác biệt gì nhiều;
-
Đẩy giá một số token lên: đây được coi là “cách marketing tốt nhất”, có thể nhanh chóng thu hút sự chú ý của người dùng.
Tôi nhận thấy một quy luật: nền tảng phát hành token và đội ngũ của họ chỉ thực sự tranh giành thị phần trong hai trường hợp: một là khi bị đối thủ lấy mất thị phần, cần giành lại; hai là khi muốn cố ý đè bẹp đối thủ, phá hoại danh tiếng của họ.
Điều thú vị là, mỗi khi hai trường hợp này xảy ra, trên nền tảng luôn có một số token bắt đầu tăng giá, thậm chí đạt định giá cao. Họ sẽ làm chậm nhịp độ phát hành token quy mô lớn, dùng “nến xanh” (biểu tượng cho giá tăng) và các chiêu marketing để thu hút người dùng vào; khi người dùng tin rằng “có thể kiếm tiền ở đây”, họ lại khởi động lại việc phát hành token quy mô lớn, tăng mạnh khối lượng giao dịch — tất cả những điều này không phải là phê phán, chỉ là quan sát khách quan.
Thành thật mà nói, nếu tôi là thành viên đội ngũ của nền tảng phát hành token, có lẽ tôi cũng sẽ dùng chiến lược tương tự. Dù sao thì bản chất nền tảng là tổ chức kinh doanh, mà mục tiêu cốt lõi của kinh doanh là tối đa hóa lợi nhuận.
Khuynh hướng hành vi của nhà sáng tạo
Giống như nền tảng phát hành token, nhà sáng tạo (ví dụ như streamer) cũng không có động lực đẩy giá token do mình phát hành lên cao. Hiện tại cơ chế thu lợi của nhà sáng tạo rất giống với mô hình “phát hành không cần cấp phép” — mô hình này mang lại lợi ích cho nhà sáng tạo cũng trực tiếp như nó mang lại cho “người thường xuyên phát hành token”.
Bạn có thể thường xuyên nghe nhà sáng tạo nói: “Mọi người xem, tôi chỉ cần bật camera là đã kiếm được nhiều tiền như vậy!” Họ dùng cách này để thu hút nhiều nhà sáng tạo hơn tham gia, mà càng nhiều nhà sáng tạo thì càng nhiều token được phát hành, từ đó tạo ra nhiều cơ hội đầu cơ hơn.
Đối với nhà sáng tạo, logic kiếm tiền cũng rất đơn giản: chỉ cần “tồn tại” — bật camera, phát hành một token có thể đầu cơ là đã có thể thu lợi. Tất nhiên, nếu muốn kiếm nhiều tiền, thực sự cần phải kiên trì lâu dài, nhưng dù vậy cũng không thể đảm bảo thành công lâu dài.
Dù sao thì trong lĩnh vực crypto, sự chú ý của người dùng rất ngắn ngủi, thành công lâu dài vốn đã đầy bất định. Trong môi trường này, nhà sáng tạo rất dễ nảy sinh ý nghĩ “kiếm nhanh rồi rút”, thực ra đây là kết quả tất yếu của cơ chế khuyến khích.
Nhà giao dịch: “chiến hào” và “biệt đội cảm tử” của thị trường crypto
Vậy còn chúng ta — những nhà giao dịch? Cơ chế khuyến khích của chúng ta là gì? Chúng ta bị thúc đẩy làm gì?
Câu trả lời rất tàn nhẫn: chúng ta bị thúc đẩy để “chém giết lẫn nhau”. Suy cho cùng, “chiến hào” của thị trường crypto vốn do chúng ta đào ra (điều này đừng bao giờ quên). Mà ý nghĩa của hai từ “chiến hào” và “biệt đội cảm tử” cũng rất rõ ràng — những nhà giao dịch bình thường như bạn và tôi, về bản chất chỉ là “bia đỡ đạn có thể hy sinh”, là những người lính ở tuyến đầu thị trường.
Do không có bất kỳ bên nào có động lực để giá một loại tài sản tăng lâu dài, chúng ta chỉ có thể tham gia trò chơi này bằng cách tàn nhẫn hơn. Ở đây không có “môi trường người chơi đấu với máy (PVE)”, chỉ có cạnh tranh lẫn nhau, thu hoạch lẫn nhau.
Chính vì không gian tăng giá của token có hạn, chúng ta buộc phải dùng những biện pháp quyết liệt để tăng xác suất kiếm lời, ví dụ như dùng nhiều ví để khóa trước 10% nguồn cung một token (tức là “pre-stake nhiều ví”). Trong thị trường này, “thời điểm vào” cực kỳ quan trọng — bạn phải đủ sớm, nếu không rất có thể trở thành “thanh khoản thoát hàng” cho người khác, bị thu hoạch không thương tiếc.
Có lẽ bạn sẽ hỏi: Nhà giao dịch làm sao để kiếm lời? Câu trả lời là: chúng ta phải nỗ lực hơn người khác. Không giống như nền tảng phát hành token và nhà sáng tạo “dễ dàng kiếm lời”, chúng ta phải không ngừng nâng cao kỹ năng, tích lũy ảnh hưởng trong ngành, rèn luyện khả năng phán đoán, mở rộng quan hệ, còn phải nắm bắt thông tin đa lĩnh vực theo thời gian thực — chỉ khi làm được những điều này mới có cơ hội kiếm tiền trên thị trường.
Dù gặp phải token tăng mạnh trong ngắn hạn (như một số token CCM gần đây), chúng ta cũng không có động lực nắm giữ lâu dài, vì “cơ hội đầu cơ” mới (giống như xổ số mới) sẽ nhanh chóng xuất hiện. “Cỗ máy” của thị trường này phải liên tục sản xuất “xổ số” mới để duy trì vận hành.
Mỗi lần có cơ hội mới xuất hiện, phía sau đều là rất nhiều nhà giao dịch bị thua lỗ, giống như trong chiến hào thực tế chất đầy xác những người hy sinh. Ví dụ: mỗi tài khoản kiếm lời qua nền tảng Axiom thì có hàng trăm tài khoản khác bị cháy sạch danh mục đầu tư.
Nghe thì có vẻ tôi đang than phiền, nhưng bản thân tôi cũng là người tham gia “trò chơi” này, nên nói cho cùng, tôi có lẽ là một “kẻ đạo đức giả”.
Hiện tại tôi có ba ý nghĩ: có lẽ nên “thích nghi” với quy tắc thị trường hiện tại? Có lẽ nên rút khỏi trò chơi này hoàn toàn? (Tiếc là tôi không phải người dễ dàng bỏ cuộc) Hoặc có lẽ nên khám phá lĩnh vực khác? (Thực ra tôi đã bắt đầu làm vậy rồi)
Chu kỳ thị trường và suy nghĩ về giải pháp
Liệu “trò chơi” này sẽ mãi như vậy? Tôi nghĩ là không. Lịch sử đã chứng minh hết lần này đến lần khác, vòng luẩn quẩn này cuối cùng sẽ kết thúc theo một cách nào đó: người thắng tiếp tục kiếm lời, người thua liên tục bị loại; cho đến khi không còn “người thua” mới, người từng thắng sẽ trở thành người thua mới.
Khi tất cả mọi người đều mệt mỏi, chọn rút lui, những nền tảng phát hành token lại xuất hiện, tung ra vài “xổ số cao cấp mới”, lại thu hút mọi người vào — giống như “rắn nuốt đuôi”, tạo thành một vòng lặp không thể phá vỡ.
Nói đến đây, có một hiện tượng thú vị: những token có hiệu suất tốt gần đây hầu như không phát hành qua bonding curve, mà lại là các dự án “phần lớn token bị người nội bộ khóa lại” — chúng ta thậm chí còn đùa gọi đây là “hoạt động vi phạm quy tắc”.
Tại sao lại như vậy? Cốt lõi vẫn là cơ chế khuyến khích. Hiện tại trong lĩnh vực crypto, chỉ có đội ngũ VC và người nội bộ dự án mới có động lực để giá token tăng lâu dài — vì chỉ khi giá token tăng lâu dài, họ mới có thể bán ra với định giá cao hơn khi token được mở khóa, thu về lợi nhuận khổng lồ.
Trớ trêu hơn là: hiện tại những nhà giao dịch “thắng lớn” trên thị trường lại chính là những người mua “tài sản kém chất lượng do VC đóng gói” — mà đây vốn là vấn đề mà mô hình bonding curve muốn giải quyết.
Vậy, giải pháp là gì? Thành thật mà nói, tôi cũng không chắc. Nhưng có một điều rất rõ ràng: nếu một đội ngũ dự án muốn token của mình thành công, thì không nên mạo hiểm phát hành qua bonding curve — nếu không rất có thể sẽ xảy ra tình trạng “một thanh niên 17 tuổi dùng nhiều ví Axiom chiếm 10% nguồn cung token”.
Là một nhà giao dịch on-chain, tôi càng hiểu rõ: “kỳ vọng lợi nhuận (EV)” của việc tham gia “trò chơi” này hiện đang ngày càng thấp. Dù thế nào, thị trường phải thay đổi, cơ chế khuyến khích phải điều chỉnh — nếu không vòng lặp này chỉ lặp lại mãi mãi.
Tôi không có giải pháp sẵn có, chỉ có một số ý tưởng sơ bộ, cũng không chắc những ý tưởng này có khả thi trong thực tế hay không. Tôi không trách ai đã tạo ra tình trạng hiện tại, đây chỉ là kết quả tất yếu của cơ chế khuyến khích hiện tại. Trừ khi có một tổ chức hoặc mô hình nào đó có thể phá vỡ hoàn toàn cục diện hiện tại, nếu không cơ chế khuyến khích khó có thể thay đổi thực chất.
Tôi chỉ là một nhà giao dịch năng động, cũng là người dùng của nền tảng phát hành token. Viết ra những suy nghĩ này, hy vọng đội ngũ nền tảng có thể nhìn thấy (dù mỗi lần trải qua vòng lặp này, hy vọng của tôi lại ít đi một chút, tôi nghĩ những người khác cũng có cảm giác tương tự).
Như người ta thường nói: ai cũng vì mình. Trước khi thị trường thực sự thay đổi (nếu thực sự có thay đổi), chúc tất cả các “biệt đội cảm tử” may mắn — mong rằng những “người lính” giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp hơn sẽ chiến thắng trong cuộc chơi này.
