Làm thế nào 50 bang của Mỹ tái định hình tương lai blockchain dưới “Hiến chương tiền mã hóa”?

Luật pháp liên bang về tiền mã hóa tại Hoa Kỳ đang tiến triển nhanh chóng. Trong ba tháng qua, Tổng thống Trump đã ký ban hành Đạo luật Đổi mới Quốc gia Ổn định Stablecoin Hoa Kỳ (GENIUS Act), và Hạ viện cũng đã thông qua với sự ủng hộ áp đảo từ cả hai đảng Đạo luật Làm rõ Thị trường Tài sản Kỹ thuật số (CLARITY Act) mang tính cột mốc.

Tuy nhiên, chính phủ liên bang Hoa Kỳ không phải là cơ quan lập pháp duy nhất tìm cách thiết lập các quy tắc cho ngành công nghiệp tiền mã hóa. Năm 2024, tổng cộng 27 bang của Hoa Kỳ và Đặc khu Columbia đã thông qua 57 dự luật liên quan đến tiền mã hóa.

Mặc dù luật pháp liên bang, tập trung vào việc bảo vệ người tiêu dùng, cung cấp sự rõ ràng về quy định và khuyến khích đổi mới, đã giảm đáng kể hoặc thậm chí loại bỏ hoàn toàn sự cần thiết của việc các bang tự mình thực hiện các quy định toàn diện về tiền mã hóa, các bang vẫn có thể đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy đổi mới tiền mã hóa có trách nhiệm.

Dưới đây sẽ trình bày chi tiết năm biện pháp chủ động có mục tiêu, tất cả đều dựa trên các trường hợp thực tế, mà các chính phủ có thể áp dụng để bảo vệ an toàn cho công dân và hỗ trợ sự phát triển của các doanh nghiệp blockchain trong nước.

1: Áp dụng DUNA

Khác với doanh nghiệp, các mạng lưới blockchain phi tập trung không có hội đồng quản trị hay giám đốc điều hành. Mục tiêu của chúng là trao quyền quản trị cho người dùng thông qua các tổ chức tự trị phi tập trung (DAO, phát âm là “đao”), từ đó loại bỏ các cơ chế kiểm soát tập trung.

Nếu không có DAO, công nghệ blockchain có nguy cơ bị các thế lực tập trung chi phối, những thế lực đã tạo ra chế độ phong kiến trên Internet ngày nay, tức là mô hình quản trị do một số ông lớn như Meta, Google, Amazon thống trị. Những doanh nghiệp tập trung mang tính bóc lột này không mang lại lợi ích cho người dùng hay đổi mới. Nếu các ông lớn công nghệ cuối cùng kiểm soát được mạng lưới blockchain, thì Internet dựa trên blockchain (đôi khi còn gọi là “Web3”) rất có thể sẽ lặp lại các vấn đề của không gian mạng hiện tại: giám sát tràn lan, tội phạm mạng, kiểm duyệt nội dung, khai thác giá trị — tất cả những tệ nạn này chắc chắn sẽ quay trở lại.

Bằng cách trao quyền cho người dùng quản trị mạng lưới blockchain, DAO giúp hiện thực hóa lời hứa ban đầu của Internet: mở, phi tập trung, người dùng tự chủ. Tuy nhiên, hiện nay DAO đang đối mặt với nhiều thách thức, thậm chí gần đây một số tổ chức đã trở thành mục tiêu của các hành động pháp lý và quản lý. Chỉ mới năm ngoái, tòa án đã phán quyết rằng bất kỳ hành động nào tham gia DAO (bao gồm cả việc đăng bài trên diễn đàn công khai) đều có thể khiến thành viên phải chịu trách nhiệm pháp lý cho hành động của các thành viên khác theo luật đối tác chung. Điều này mang lại rủi ro pháp lý lớn cho các thành viên DAO, làm suy yếu tính khả thi của hình thức tổ chức này. DAO còn đối mặt với những rào cản phổ biến nhưng vẫn nguy hiểm khác, chẳng hạn như không thể ký hợp đồng với bên thứ ba.

May mắn thay, những vấn đề này đã có giải pháp. Tháng 3 năm 2024, Wyoming là bang đầu tiên trên toàn nước Mỹ thông qua Đạo luật Hiệp hội Phi lợi nhuận Phi tập trung Chưa đăng ký (DUNA). Đạo luật này cho phép các mạng lưới blockchain duy trì tính phi tập trung trong khi tuân thủ pháp luật, trao cho tổ chức tự trị phi tập trung tư cách pháp nhân, cho phép họ ký hợp đồng với bên thứ ba, tham gia kiện tụng, thực hiện nghĩa vụ thuế và cung cấp bảo vệ pháp lý quan trọng cho các thành viên. Nói một cách đơn giản, đạo luật này giúp tổ chức tự trị phi tập trung có được địa vị pháp lý ngang bằng với các hình thức doanh nghiệp khác như công ty trách nhiệm hữu hạn.

Sự phát triển của Hiệp hội Phi lợi nhuận Phi tập trung (DUNA) đang tăng tốc. Chỉ tháng trước, Uniswap DAO (tức là tổ chức quản trị của giao thức DeFi nổi tiếng cùng tên) đã thông qua nghị quyết với đa số áp đảo (52,968,177 phiếu thuận, 0 phiếu chống), quyết định áp dụng DUNA đăng ký tại Wyoming làm cấu trúc pháp lý cho giao thức quản trị Uniswap. Cấu trúc pháp lý này sẽ giúp Uniswap vừa giữ được các chức năng như cung cấp dịch vụ, đáp ứng yêu cầu quản lý, vừa duy trì cấu trúc quản trị phi tập trung. Nhiều dự án mới khởi động cũng bắt đầu áp dụng khung pháp lý này.

Khi khung DUNA ngày càng phổ biến, DAO sẽ có thể vượt qua các mạng lưới doanh nghiệp, góp phần xây dựng một Internet mở, do người dùng dẫn dắt. Luật DUNA tiên phong của Wyoming được xây dựng trên nền tảng nhiều năm nghiên cứu, bao gồm cả quy định UNA mà bang này thông qua từ trước. Các bang khác có khung pháp lý UNA trưởng thành cũng có thể giải phóng tiềm năng phát triển Web3 bằng cách áp dụng mô hình DUNA. Những nỗ lực này sẽ thúc đẩy chấm dứt tình trạng ngành công nghiệp tiền mã hóa di cư ra nước ngoài, củng cố vị thế của Hoa Kỳ như là nhà lãnh đạo toàn cầu trong ngành công nghiệp tiền mã hóa.

2. Đảm bảo luật hiện hành không phân loại sai token, dẫn đến đối xử không phù hợp

Token là chỉ mục dữ liệu ghi lại số lượng, quyền hạn và các thông tin khác. Sự khác biệt giữa token và các bản ghi số thông thường là: do token tồn tại trên blockchain phi tập trung, mọi thay đổi phải tuân theo các quy tắc được thiết lập trước. Những quy tắc này được thực thi bởi phần mềm tự động không do ai kiểm soát, vì vậy token có thể trao cho người sở hữu quyền sở hữu kỹ thuật số có thể thực thi.

Mặc dù chúng tôi đã phân loại thành bảy loại lớn, nhưng ứng dụng của token thực sự là vô tận. Mặc dù nhiều người lầm tưởng token chỉ là meme coin để giao dịch hoặc tài sản tài chính giống bitcoin, trên thực tế nhiều loại token phổ biến không mang tính chất tài chính. Lấy ví dụ token trò chơi, đúng như tên gọi, loại token này giống như token kim loại cũ trong phòng game, cung cấp chức năng tiện ích trong các hệ thống cụ thể như trò chơi, không được thiết kế cho mục đích đầu cơ hay đầu tư. Ví dụ điển hình bao gồm vàng kỹ thuật số trong thế giới ảo và điểm thưởng trong các chương trình thành viên.

Ví dụ, ứng dụng thành viên nhà hàng Blackbird kết nối doanh nghiệp với khách hàng thông qua hệ thống điểm thưởng, với điểm FLY độc quyền là chìa khóa kích hoạt tương tác tiêu dùng. Khách hàng có thể dùng điểm FLY đổi lấy các sản phẩm như cà phê lạnh và nhận phần thưởng thành viên, mô hình này vừa giúp các doanh nghiệp nhỏ như quán cà phê địa phương, tiệm pizza tăng sự gắn bó của khách hàng, vừa giúp người tiêu dùng nhận được lợi ích thực tế khi ủng hộ doanh nghiệp nhỏ.

Tương tự như token trò chơi, token sưu tầm cũng không phải là công cụ tài chính. Loại token này thường được gọi là “non-fungible token” (NFT), chức năng cốt lõi là làm bằng chứng sở hữu vật phẩm hoặc quyền lợi nào đó. Một token sưu tầm có thể đại diện quyền sở hữu một bài hát, một vé hòa nhạc, hoặc bất kỳ vật phẩm hay quyền lợi độc đáo nào.

Rõ ràng, điểm thưởng nhà hàng và bài hát không phải là công cụ tài chính như cổ phiếu hay trái phiếu doanh nghiệp; token trò chơi và token sưu tầm không thể và cũng chưa từng hứa hẹn hoặc ám chỉ lợi nhuận tài chính. Ngoài ra còn có vô số ví dụ về token phi đầu cơ, từ chứng chỉ nhận dạng đến tài sản trong trò chơi.

Do đó, đối với token trò chơi, token sưu tầm và các tài sản kỹ thuật số phi đầu cơ khác, cần phải làm rõ rằng chúng không nên bị nhầm lẫn với công cụ tài chính. Tuy nhiên, chúng ta thường thấy các bang sử dụng thuật ngữ “tài sản tài chính” để chỉ tất cả các loại token. Hậu quả là, cá nhân và doanh nghiệp sử dụng token phi tài chính lại phải tuân thủ các quy định dành cho tổ chức tài chính.

Luật pháp phân loại sai token, hoặc cố gắng áp dụng một tiêu chuẩn duy nhất cho tất cả token, chắc chắn sẽ dẫn đến quản lý không phù hợp. Hậu quả có thể rất khó hiểu.

Hãy tưởng tượng, nếu chủ quán cà phê muốn triển khai chương trình điểm thưởng cho khách hàng phải xin giấy phép dịch vụ tài chính, hoặc nghệ sĩ phát hành token đại diện quyền sở hữu bài hát mới phải được sự chấp thuận của cơ quan quản lý tài chính địa phương. Những yêu cầu này không chỉ gây gánh nặng cho doanh nghiệp nhỏ, nghệ sĩ và người dùng mà còn không có lợi cho việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Ngành công nghiệp tiền mã hóa cần chính sách hợp lý để phát triển mạnh mẽ, điều này đòi hỏi các quy tắc phải giải quyết rủi ro thực tế, thay vì làm khó những doanh nghiệp và nhà sáng tạo thực sự thúc đẩy tăng trưởng và đổi mới quốc gia.

Tháng 8 năm 2025, Thống đốc bang Illinois Pritzker đã ký ban hành Đạo luật Bảo vệ Người tiêu dùng và Tài sản Kỹ thuật số (DACPA), là ví dụ điển hình về việc phân loại token hợp lý ở cấp bang. Đạo luật này nhận ra rằng các loại token khác nhau có rủi ro khác nhau, và đưa ra các điều khoản miễn trừ giám sát tài chính đối với token trò chơi, token sưu tầm và các token không dùng cho mục đích đầu cơ tài chính, vì chúng không liên quan đến các rủi ro mà hệ thống giám sát này nhằm ngăn chặn. Các bang nên noi theo Illinois, thông qua luật để đảm bảo phân loại và đối xử đúng với các loại token.

3: Thành lập Nhóm Công tác Đặc biệt về Blockchain

Việc các luật bang thường xuyên mâu thuẫn với nhau đã tạo ra một mạng lưới quy định chắp vá, dựng lên rào cản cho các doanh nghiệp lớn có nguồn lực tuân thủ, nhưng lại làm khó các công ty công nghệ nhỏ. May mắn thay, luật pháp liên bang đã phần lớn loại bỏ sự cần thiết của các bang tự xây dựng hệ thống quản lý tiền mã hóa toàn diện. Tuy nhiên, đối với một số vấn đề cụ thể, các bang vẫn nên giữ vai trò “phòng thí nghiệm” đổi mới chính sách, như cách Thẩm phán Louis D. Brandeis từng ví von.

Khi quyết định có nên và làm thế nào để tiến hành thử nghiệm ở cấp bang, bước đầu tiên là thành lập nhóm công tác về blockchain. Nhóm công tác này thiết lập cơ chế chia sẻ thông tin công-tư, cung cấp nền tảng trao đổi quan trọng cho các bang. Tổ chức gồm cả chính phủ và các chuyên gia ngành này có thể giúp thống đốc và cơ quan lập pháp hiểu toàn diện về ứng dụng, lợi ích, rủi ro của công nghệ blockchain, tác động của chính sách liên bang đến chương trình nghị sự của bang, đồng thời cung cấp cơ sở cho việc phối hợp chính sách giữa các bang.

Một ví dụ điển hình về nhóm công tác blockchain cấp bang là Nhóm Công tác Blockchain California. Năm 2018, California đã ban hành Đạo luật AB 2658, giao cho Thư ký Cơ quan Quản lý Bang bổ nhiệm nhóm công tác blockchain và chủ tịch, chịu trách nhiệm đánh giá các ứng dụng, thách thức, cơ hội và tác động pháp lý của công nghệ blockchain.

Nhóm chuyên gia gồm 20 người này đại diện cho nhiều lĩnh vực, bao gồm công nghệ, kinh doanh, chính phủ, pháp lý và an ninh thông tin. Hai năm sau, nhóm đã trình lên cơ quan lập pháp một báo cáo với các đề xuất chính sách và đề xuất sửa đổi luật hiện hành để phù hợp với nhu cầu đặc thù của blockchain.

4: Thí điểm ứng dụng blockchain trong khu vực công

Các chính quyền bang cũng có thể thí điểm ứng dụng blockchain trong khu vực công để thúc đẩy đổi mới tiền mã hóa có trách nhiệm và giải quyết các vấn đề thực tiễn. Các dự án thí điểm này có hai tác dụng: nâng cao nhận thức về tính hữu ích rộng rãi của công nghệ này và chứng minh lợi ích thực tế đối với hoạt động của chính phủ. Các chương trình blockchain khu vực công mang lại lợi ích không chỉ cho dự án thí điểm cụ thể. Thông qua thực tiễn, các cơ quan chính phủ bang có thể nâng cao hiểu biết về công nghệ này, từ đó áp dụng kinh nghiệm vào việc xây dựng chính sách cấp bang.

Đã có những ví dụ xuất sắc về ứng dụng blockchain trong khu vực công. Báo cáo của nhóm công tác California không chỉ là lý thuyết mà đã dẫn đến nhiều dự án thí điểm cấp bang. Ví dụ, Sở Quản lý Phương tiện California sử dụng blockchain để số hóa quyền sở hữu xe nhằm ngăn chặn gian lận và nâng cao hiệu quả; Utah đã ban hành luật yêu cầu Sở Dịch vụ Công nghệ bang triển khai thí điểm chứng chỉ số dựa trên blockchain cho các dự án công. Các ứng dụng khác bao gồm cung cấp bỏ phiếu blockchain trên thiết bị di động cho cử tri ở nước ngoài, công khai dữ liệu chi tiêu chính phủ lên blockchain công khai để tăng minh bạch, và truyền đạt kết quả xét nghiệm y tế thông qua chứng chỉ sức khỏe có thể xác minh nhằm bảo vệ quyền riêng tư.

Thông qua việc thí điểm và mở rộng các ứng dụng này, các quốc gia có thể hiểu rõ hơn về các kịch bản ứng dụng blockchain, đồng thời nâng cao chất lượng dịch vụ công cho người dân.

5: Sử dụng stablecoin và xây dựng hệ thống phát hành cấp bang phù hợp với GENIUS

Stablecoin đại diện cho cơ hội lớn để thu hút hàng tỷ người dùng vào lĩnh vực tiền mã hóa. Trên toàn cầu, chúng sẽ mang lại phương thức thanh toán nhanh hơn, rẻ hơn và có thể lập trình được.

Các bang cũng có thể hưởng lợi từ đồng đô la kỹ thuật số. Stablecoin có thể tối ưu hóa các quy trình mua sắm và thanh toán của chính phủ bằng cách giảm chi phí, nâng cao hiệu quả và tăng khả năng kiểm toán. Miễn là các bang áp dụng các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư để đảm bảo an toàn dữ liệu công dân, các dự án này sẽ mang lại tiện ích cho cả chính phủ và người dân.

Bên cạnh việc sử dụng stablecoin để tối ưu hóa các dự án chính phủ, các bang còn có thể xây dựng hệ thống phát hành stablecoin phù hợp với nhu cầu địa phương: GENIUS Act mặc dù thiết lập tiêu chuẩn quốc gia cho các tổ chức phát hành stablecoin thanh toán, nhưng vẫn giữ kênh cấp phép cấp bang cho các tổ chức có lượng phát hành chưa vượt quá 10 billions USD và khung quản lý bang cơ bản tương đồng với tiêu chuẩn liên bang.

Việc xác định rõ “tương đồng cơ bản” còn cần thời gian. Đạo luật Stablecoin Thanh toán đã được thông qua với sự ủng hộ rộng rãi từ cả hai viện Quốc hội, đặt ra tiêu chuẩn cao cho các tổ chức phát hành stablecoin, bao gồm yêu cầu về tài sản đảm bảo và minh bạch, thiết lập quy định nghiêm ngặt về phòng chống rửa tiền và xác minh danh tính khách hàng. Đạo luật này sẽ có hiệu lực vào tháng 1 năm 2027, hoặc bốn tháng sau khi cơ quan quản lý stablecoin liên bang chính ban hành quy định cuối cùng (tùy điều kiện nào đến trước). Trong thời gian này, các cơ quan liên bang sẽ hoàn thiện các quy tắc thực thi, bao gồm yêu cầu cụ thể về việc hệ thống bang phải đáp ứng hoặc vượt tiêu chuẩn liên bang. Khi chính phủ liên bang thúc đẩy thực hiện đạo luật, các bang có thể nghiên cứu xem có cần điều chỉnh hoặc nâng cấp luật stablecoin địa phương hay không.

GENIUS Act quy định rõ các bang phải đáp ứng yêu cầu quản lý đối với tổ chức phát hành stablecoin theo khung liên bang, nhưng luật này cho phép chính quyền địa phương tham gia xây dựng chính sách, cùng định hình tương lai phát triển của tiền kỹ thuật số.

Stablecoin mang lại cho các bang một cơ hội khác để trở thành “phòng thí nghiệm”, nơi các bang có thể thử nghiệm xây dựng các cơ chế phát hành stablecoin khác nhau để đáp ứng nhu cầu địa phương. Các bang như California đã ban hành luật liên quan đến stablecoin, Wyoming thậm chí còn phát hành stablecoin bản địa — “Frontier Stable Token”.