Khi các quốc gia bắt đầu tiếp quản Bitcoin: Vụ tịch thu 127.271 BTC mở ra kỷ nguyên 'chủ quyền trên chuỗi'

Một đơn kiện từ Tòa án Liên bang Quận Đông New York đã gây chấn động thế giới tiền mã hóa.

Ngày 14 tháng 10, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ thông báo khởi tố hình sự đối với Chen Zhi, nhà sáng lập Prince Group tại Campuchia, và đề nghị tịch thu 127.271 BTC do ông này kiểm soát, trị giá khoảng 15 tỷ USD, khiến đây trở thành vụ tịch thu bitcoin lớn nhất trong lịch sử tư pháp toàn cầu.

“Hành động tịch thu tài sản ảo lớn nhất trong lịch sử.” Bộ Tư pháp đã sử dụng những từ ngữ cảnh báo mạnh mẽ trong thông báo. Ngoài ra, cơ quan này đặc biệt nhấn mạnh rằng số BTC này không được lưu trữ trên các sàn giao dịch, mà đã được Chen Zhi tự giữ lâu dài thông qua ví cá nhân không lưu ký. Điều này dường như đã làm lung lay niềm tin cốt lõi của cộng đồng tiền mã hóa: “Nắm giữ private key, tài sản không thể bị tước đoạt.”

Trên thực tế, ngay cả khi không phá vỡ thuật toán mã hóa, chính phủ Hoa Kỳ vẫn có thể hoàn thành việc “chuyển giao tư pháp” tài sản thông qua các thủ tục pháp lý. Thông qua truy vết on-chain và hợp tác quốc tế, các cơ quan thực thi pháp luật đã xác định được số bitcoin phân tán ở nhiều địa chỉ nhưng đều do Chen Zhi kiểm soát. Sau đó, tòa án đã ban hành lệnh phong tỏa, chuyển hợp pháp các tài sản này sang địa chỉ do chính phủ Hoa Kỳ kiểm soát, đưa vào quy trình quản lý tư pháp, chờ phán quyết tịch thu dân sự cuối cùng.

Đồng thời, Văn phòng Kiểm soát Tài sản Nước ngoài của Bộ Tài chính Hoa Kỳ đã liệt Prince Group vào danh sách tổ chức tội phạm xuyên quốc gia và áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với 146 cá nhân và thực thể liên quan; Mạng lưới Thực thi Tội phạm Tài chính Hoa Kỳ (FinCEN) căn cứ Đạo luật Yêu nước đã xác định Huione Group là “đối tượng rửa tiền chính”, cấm tiếp cận hệ thống thanh toán bù trừ bằng USD. Anh quốc cũng đồng thời thực hiện lệnh đóng băng tài sản và cấm đi lại đối với Chen Zhi cùng các thành viên gia đình ông.

Trong bối cảnh thị trường tiền mã hóa, khoảnh khắc này mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Đây không chỉ là hành động thực thi pháp luật đối với một tổ chức tội phạm, mà còn là màn trình diễn công khai quyền kiểm soát trực tiếp tài sản on-chain của cơ quan nhà nước. 127.271 BTC—con số đủ để thay đổi tâm lý thị trường và xu hướng quản lý—đã được ghi vào lịch sử giám sát bitcoin, trở thành một dấu mốc quan trọng.

Từ thương nhân Phúc Kiến đến đế chế lừa đảo: Bố trí vốn và tội ác công nghiệp hóa của Chen Zhi​

Bản cáo trạng của Bộ Tư pháp Hoa Kỳ đã vén màn bộ mặt khác của Chen Zhi và Prince Group.

Theo các báo cáo truyền thông Đông Nam Á, Chen Zhi từng là “người mới nổi tại Campuchia”, Prince Group do ông kiểm soát cũng được quảng bá là tập đoàn đa quốc gia hoạt động trong các lĩnh vực bất động sản, tài chính… Tuy nhiên, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ cáo buộc phía sau tồn tại một “logic vận hành hai tầng”: bên ngoài là đế chế kinh doanh hợp pháp, bên trong là hệ thống kiểm soát và thanh toán tài chính phục vụ lợi nhuận lừa đảo.

Chen Zhi quê gốc Phúc Kiến, khởi nghiệp tại Campuchia nhờ ngành cá cược và bất động sản. Sau khi nhập quốc tịch Campuchia năm 2014, ông nhanh chóng có được nhiều giấy phép phát triển và giấy phép tài chính nhờ quan hệ chính trị-thương mại. Sau đó, ông không dừng lại ở kinh doanh địa phương mà còn xây dựng cấu trúc tài sản xuyên quốc gia phức tạp thông qua thành lập công ty tại British Virgin Islands, cấu trúc nắm giữ tại Singapore… và nghi ngờ có quốc tịch Anh, từ đó tạo rào cản giữa các khu vực pháp lý khác nhau. Tháng 4 năm 2024, Quốc vương Campuchia còn ký sắc lệnh bổ nhiệm Chen Zhi làm cố vấn cho Chủ tịch Thượng viện Hun Sen, cho thấy nền tảng chính trị-thương mại sâu rộng tại địa phương.

Ngày 19 tháng 4 năm 2024, Quốc vương Campuchia Norodom Sihamoni ký sắc lệnh bổ nhiệm Công tước Chen Zhi, Chủ tịch Prince Group, làm cố vấn cho Chủ tịch Thượng viện Campuchia Hun Sen

Theo cáo buộc, hệ thống lừa đảo viễn thông do Chen Zhi xây dựng tại Campuchia vận hành theo kiểu “công nghiệp hóa”. Tài liệu của Bộ Tư pháp nhiều lần đề cập đến khái niệm “khu công viên” và “nông trại điện thoại”, với mô hình vận hành cực kỳ hệ thống:

• ​Cơ sở vật chất thực tế​: “Khu công viên” được đăng ký dưới danh nghĩa dịch vụ thuê ngoài, thực chất quản lý khép kín.
• ​Kiểm soát nhân lực​: Lao động nước ngoài bị thu hút nhập cảnh bằng “lương cao”, sau đó thường bị hạn chế tự do cá nhân.
• ​Vận hành tiêu chuẩn hóa​: Mỗi nhân viên vận hành hàng trăm “dây quan hệ”, sử dụng kịch bản thống nhất để dụ dỗ xã hội và hướng dẫn đầu tư, quy trình tương tự quản lý quan hệ khách hàng.
• ​Ngụy trang công nghệ​: “Nông trại điện thoại” sử dụng lượng lớn SIM và proxy IP, tạo danh tính và vị trí ảo để che giấu nguồn gốc thực sự.

Đây không phải là băng nhóm lừa đảo truyền thống nhỏ lẻ, mà là một “nhà máy lừa đảo on-chain” với phân công rõ ràng. Tất cả tiền lừa đảo cuối cùng đều đổ về tầng trung chuyển tài chính của Prince Group. Theo báo cáo, số tiền phạm tội của Chen Zhi được sử dụng cho những khoản chi tiêu xa xỉ cực độ, bao gồm mua đồng hồ sang trọng, du thuyền, máy bay riêng, thậm chí cả tranh Picasso đấu giá tại New York.

Cấu trúc hai tầng hoạt động của Prince Group

​Truy vết nguồn tiền: Từ hacker đánh cắp đến rửa tiền lừa đảo

Nguồn gốc của 127.271 BTC trong vụ án này đặc biệt phức tạp. Theo báo cáo của các tổ chức phân tích on-chain như Elliptic và Arkham Intelligence, số bitcoin này trùng khớp với vụ đánh cắp năm 2020 của một công ty khai thác lớn tên “LuBian”.

Ghi nhận cho thấy, tháng 12 năm 2020, ví lõi của LuBian có chuyển khoản bất thường, khoảng 127.426 BTC bị đánh cắp. Trên chuỗi thậm chí còn có giao dịch nhỏ kèm thông điệp từ LuBian gửi đến địa chỉ hacker: “Please return our funds, we'll pay a reward”. Sau đó, số tiền khổng lồ này im lặng trong thời gian dài, đến giữa năm 2024 mới bắt đầu hoạt động trở lại, đường đi trùng lặp với cụm ví do Prince Group kiểm soát. (Cập nhật mới nhất: ngày 15 tháng 10, ví liên quan LuBian sau ba năm im lặng đã chuyển toàn bộ 9.757 BTC, trị giá 1,1 tỷ USD)

Điều này có nghĩa, cuộc điều tra đã tiết lộ không chỉ là chuỗi “lừa đảo-rửa tiền” đơn giản, mà là một con đường phức tạp hơn: ​​“Hacker đánh cắp mỏ → ẩn náu lâu dài → bị tổ chức tội phạm thu nạp vào pool vốn → cố gắng rửa tiền qua khai thác và giao dịch OTC”​. Phát hiện này nâng vụ án lên một mức độ phức tạp mới: vừa liên quan đến tấn công hacker và lỗ hổng bảo mật khai thác, vừa cho thấy mạng lưới trao đổi xám đã hấp thụ và che giấu nguồn vốn bất thường khổng lồ như thế nào.

Bitcoin đã bị tịch thu như thế nào?

Đối với ngành công nghiệp tiền mã hóa, tác động sâu rộng của vụ án này không chỉ dừng lại ở việc hạ bệ một trùm lừa đảo, mà còn ở chỗ các cơ quan tư pháp và tình báo đã trình diễn trọn vẹn một quy trình xử lý tài sản on-chain: ​Định vị on-chain → Phong tỏa tài chính → Tiếp quản tư pháp. Đây là một vòng lặp thực chiến kết nối liền mạch “năng lực truy vết on-chain” và “quyền lực tư pháp truyền thống”.

Bước một: Truy vết on-chain—xác định “container tài sản”​​

Tính ẩn danh của bitcoin thường bị hiểu lầm. Thực tế, blockchain là sổ cái công khai, mọi giao dịch đều để lại dấu vết. Nhóm Chen Zhi đã cố gắng rửa tiền bằng mô hình “phun-tưới” kinh điển: chuyển tiền từ ví chính ra hàng loạt địa chỉ trung gian như tưới nước, sau thời gian ngắn lại gom về một số địa chỉ lõi như dòng suối đổ về sông lớn.

Hoạt động này tưởng như phức tạp, nhưng dưới góc nhìn phân tích on-chain, hành vi “phân tán-tập trung” thường xuyên lại tạo ra đặc điểm đồ thị độc đáo. Các tổ chức điều tra (như TRM Labs, Chainalysis) sử dụng thuật toán phân cụm, vẽ chính xác “bản đồ dòng tiền quay lại”, cuối cùng xác nhận: các địa chỉ tưởng như phân tán này đều chỉ về cùng một thực thể kiểm soát—Prince Group.

Bước hai: Trừng phạt tài chính—cắt đứt “kênh hiện thực hóa”​​

Sau khi xác định được tài sản on-chain, chính quyền Hoa Kỳ đã khởi động hai biện pháp trừng phạt tài chính:

• ​Bộ Tài chính (OFAC) trừng phạt​: Đưa Chen Zhi và các thực thể liên quan vào danh sách, mọi tổ chức thuộc quyền quản lý của Hoa Kỳ không được giao dịch với họ.
• ​FinCEN Điều 311​: Đưa các thực thể then chốt vào diện “đối tượng rửa tiền chính”, hoàn toàn cắt đứt đường tiếp cận hệ thống thanh toán USD.

Đến đây, số bitcoin này dù vẫn có thể kiểm soát bằng private key trên chuỗi, nhưng thuộc tính giá trị quan trọng nhất—“khả năng đổi sang USD”—đã bị đóng băng.

Bước ba: Tiếp quản tư pháp—hoàn tất “chuyển giao quyền sở hữu”​

Việc tịch thu cuối cùng không dựa vào phá khóa private key bằng bạo lực, mà các cơ quan thực thi pháp luật đã tiếp quản trực tiếp “quyền ký” tài sản thông qua thủ tục pháp lý (như lệnh tòa án). Điều này có nghĩa, nhân viên thực thi đã lấy được seed phrase, private key hoặc kiểm soát ví cứng, từ đó có thể thực hiện giao dịch chuyển bitcoin sang địa chỉ do chính phủ kiểm soát như chủ sở hữu ban đầu.

Tuy nhiên, trong vụ Chen Zhi, chính phủ Hoa Kỳ chưa công bố chi tiết cụ thể về cách lấy được private key, vì vậy cộng đồng cũng dựa vào thông tin Lubian.com từng bị lộ lỗ hổng bảo mật để suy đoán cơ quan thực thi đã lợi dụng lỗ hổng này để phá khóa.

Khi giao dịch này được xác nhận trên mạng blockchain, “quyền sở hữu pháp lý” và “quyền kiểm soát on-chain” đã được thống nhất. Quyền sở hữu 127.271 BTC này, cả về mặt kỹ thuật lẫn pháp lý, đã chính thức chuyển từ Chen Zhi sang chính phủ Hoa Kỳ. Bộ biện pháp này cho thấy rõ ràng: trước quyền lực quốc gia, “tài sản on-chain không thể bị tước đoạt” không phải là tuyệt đối.

Sau khi bị tịch thu, bitcoin sẽ đi đâu?

Khi 127.271 BTC được chuyển từ ví của đế chế lừa đảo sang “U.S. Government Controlled Wallet”, một câu hỏi chiến lược hơn xuất hiện: số tài sản khổng lồ này cuối cùng sẽ đi đâu, điều này sẽ tiết lộ chính phủ Hoa Kỳ định vị bitcoin như thế nào—là “tang vật” cần hiện thực hóa, hay là “tài sản chiến lược” có thể nắm giữ?

Trong lịch sử, chính phủ Hoa Kỳ xử lý tài sản số bị tịch thu theo nhiều cách khác nhau. Trong vụ Silk Road, bitcoin được chuyển nhượng cho các nhà đầu tư tổ chức tư nhân thông qua đấu giá công khai sau khi hoàn tất thủ tục tư pháp, ví dụ Tim Draper là một trong những người mua đấu giá. Số BTC trong vụ Colonial Pipeline bị tống tiền sau khi thu hồi đã được Bộ Tư pháp tạm thời giữ lại trong tài khoản chính phủ, dùng làm bằng chứng vụ án và ghi nhận của Bộ Tài chính. Đối với FTX, hiện tại vẫn đang ở giai đoạn quản lý tư pháp, chính phủ chưa xác nhận chính thức việc tịch thu tài sản thuộc về nhà nước, phần lớn tài sản về lý thuyết nên được dùng để bồi thường cho người dùng trong quá trình thanh lý nợ, chứ không trực tiếp nhập vào kho bạc quốc gia.

Khác với các vụ xử lý bitcoin bị tịch thu thông qua đấu giá công khai (như vụ Silk Road), vụ án này đang đối mặt với một biến số quan trọng: ​Tháng 3 năm 2025, Nhà Trắng Hoa Kỳ đã ký sắc lệnh hành pháp, thiết lập cơ chế “dự trữ chiến lược bitcoin”.​​ Điều này có nghĩa, số BTC trong vụ Chen Zhi rất có thể sẽ không bị bán đấu giá đơn giản, mà sẽ được chuyển trực tiếp thành tài sản dự trữ do nhà nước nắm giữ.

Như vậy, Hoa Kỳ đang xây dựng một “vòng lặp giám sát tài sản on-chain” chưa từng có: xác định mục tiêu qua truy vết on-chain—cắt đứt đầu ra tiền pháp định bằng biện pháp trừng phạt—hoàn tất tước quyền sở hữu pháp lý qua thủ tục tư pháp—cuối cùng chuyển tài sản vào kiểm soát của chính phủ. Trọng tâm của quy trình này không phải là hạn chế lưu thông thị trường, mà là tái định nghĩa quyền kiểm soát private key một cách hợp pháp.

Một khi thủ tục tư pháp xác nhận tài sản là thu nhập phạm tội, thuộc tính của nó sẽ chuyển từ “tiền mã hóa do cá nhân kiểm soát” thành “chứng chỉ tài sản số dưới quyền quản lý nhà nước”.

Với việc chuyển giao 127.271 BTC, Hoa Kỳ đã trở thành thực thể chủ quyền nắm giữ nhiều bitcoin nhất thế giới. ​​ Đây không chỉ là một hành động tịch thu chưa từng có, mà còn báo hiệu kỷ nguyên kiểm soát hệ thống tài sản on-chain bằng sức mạnh nhà nước đã bắt đầu.