Hal Finney: Người tiên phong về kỹ thuật số của Bitcoin

Tựa gốc: Hal Finney: Người tiên phong kỹ thuật số của Bitcoin

Tác giả gốc: Token Dispatch và Thejaswini M A

Bản dịch gốc: Block unicorn

Lời nói đầu

“Run Bitcoin,” dòng tweet viết. Nói một cách đơn giản, chỉ vài từ, được đăng vào ngày 11 tháng 1 năm 2009. Đằng sau thông điệp ngắn này là Hal Finney, người đã trở thành người nhận giao dịch Bitcoin đầu tiên trong lịch sử: chỉ một ngày sau, Satoshi Nakamoto đã gửi trực tiếp cho anh ta 10 BTC. Trong khi cuộc tranh luận về danh tính của Satoshi Nakamoto vẫn đang diễn ra, thì có một sự thật không thể chối cãi: nếu không có Hal Finney, Bitcoin có thể vẫn chỉ là một tờ giấy trắng ít người biết đến chứ không phải là cuộc cách mạng tài chính mà chúng ta biết ngày nay.

Mặc dù ông đã qua đời vào năm 2014 vì bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS), di sản của ông vẫn tiếp tục định hình sự phát triển của tiền điện tử. Từ công trình đầu tiên về phần mềm bảo mật cho đến những đóng góp cuối cùng của ông, được thực hiện bằng công nghệ theo dõi chuyển động mắt sau khi bị liệt, cuộc đời của Finney chính là bản thiết kế cho các giá trị cyberpunk ẩn chứa trong DNA của Bitcoin.

Từ Coalinga đến Cypherpunks

Harold Thomas Finney II sinh ngày 4 tháng 5 năm 1956 tại Coalinga, California và sớm bộc lộ năng khiếu về toán học và máy tính. Sau khi tốt nghiệp Caltech với bằng kỹ sư vào năm 1979, ông bắt đầu sự nghiệp của mình trong ngành công nghiệp trò chơi điện tử. Tại Mattel, Finney đã phát triển một số trò chơi console đáng chú ý, bao gồm TRON: Adventure, Armored Ambush và Space Assault. Quá trình phát triển sự nghiệp của Finney và sự phát triển của tiền kỹ thuật số diễn ra trong bối cảnh phong trào cypherpunk nổi lên vào cuối những năm 1980 và đầu những năm 1990.

Cypherpunk là một nhóm gồm những người ủng hộ quyền riêng tư, nhà mật mã học và chuyên gia công nghệ theo chủ nghĩa tự do, những người tin rằng mật mã mạnh có thể bảo vệ quyền tự do dân sự khỏi sự xâm phạm của chính phủ và định hình lại xã hội. Văn bản sáng lập của phong trào, Tuyên ngôn vô chính phủ mật mã của Timothy May, tuyên bố rằng mật mã sẽ thay đổi cơ bản bản chất của quy định và thuế của chính phủ. Finney đã tìm thấy bản sắc trí tuệ của mình trong số những nhà cách mạng kỹ thuật số này. Danh sách gửi thư Cypherpunks, được thành lập vào năm 1992, đã trở thành nền tảng quan trọng để thảo luận về những ý tưởng mang tính cách mạng về quyền riêng tư, ẩn danh và tự do trong thời đại kỹ thuật số.

Vào đầu những năm 1990, Finney đã gia nhập Tập đoàn PGP, làm việc với nhà tiên phong về mật mã học Phil Zimmerman để phát triển Pretty Good Privacy (PGP), phần mềm mã hóa được thiết kế để bảo vệ thông tin liên lạc qua email khỏi sự giám sát. Đây không chỉ là công việc kỹ thuật mà còn là hoạt động chính trị, vì chính phủ Hoa Kỳ vào thời điểm đó đã phân loại công nghệ mã hóa mạnh vào loại đạn dược, hạn chế xuất khẩu và áp dụng các quy định tương tự như vũ khí. Finney vận hành hai trong số những hệ thống chuyển tiếp ẩn danh dựa trên mật mã đầu tiên cho phép mọi người gửi email mà không tiết lộ danh tính. Đây là công nghệ cấp tiến của đầu những năm 1990, thể hiện phương châm của những người theo chủ nghĩa mật mã: "Những người theo chủ nghĩa mật mã viết mã."

Thí nghiệm tiền kỹ thuật số

Sự tập trung của Finney vào quyền riêng tư đã tự nhiên dẫn ông đến với sự quan tâm đến tiền kỹ thuật số. Đối với những người theo chủ nghĩa mật mã, mối liên hệ này rất rõ ràng: trong một thế giới ngày càng bị giám sát chặt chẽ, quyền riêng tư về tài chính là một trong những ranh giới cuối cùng của quyền tự do cá nhân. Sự quan tâm này không phải là duy nhất. Những người theo chủ nghĩa Cypherpunk như David Chaum, Adam Back, Wei Dai và Nick Szabo đều đề xuất nhiều hệ thống tiền kỹ thuật số khác nhau vào những năm 1990. Finney đã nghiên cứu công trình của họ một cách cẩn thận và trao đổi nhiều với Wei Dai và Sabot.

Năm 2004, Finney đã tạo ra hệ thống tiền kỹ thuật số của riêng mình có tên là Reusable Proof of Work (RPOW). Dựa trên khái niệm Hashcash của Adam Back, RPOW hướng đến mục tiêu giải quyết "vấn đề chi tiêu hai lần" thông qua một phương pháp tiếp cận độc đáo: mã thông báo chỉ có thể được sử dụng một lần, ngăn chặn việc cùng một loại tiền kỹ thuật số được sử dụng nhiều lần. Hệ thống tạo ra token RPOW bằng cách cho phép khách hàng cung cấp chuỗi bằng chứng công việc có độ khó nhất định (được ký bằng khóa riêng của khách hàng). Sau đó, mã thông báo sẽ được đăng ký với khóa ký này trên máy chủ. Người dùng có thể chuyển mã thông báo bằng cách ký lệnh chuyển sang khóa công khai khác và máy chủ sẽ cập nhật sổ đăng ký cho phù hợp.

Để giải quyết các vấn đề bảo mật, RPOW sử dụng bộ xử lý mật mã an toàn IBM 4758, khiến máy chủ đáng tin cậy hơn các hệ thống truyền thống. Mặc dù RPOW chưa bao giờ được áp dụng rộng rãi, nhưng nó là một bước tiến quan trọng trên con đường đến với Bitcoin, chứng tỏ sự hiểu biết sâu sắc của Finney về cách tạo ra sự khan hiếm kỹ thuật số. Khi một nhân vật bí ẩn tên Satoshi Nakamoto phát hành một báo cáo có tiêu đề “Bitcoin: Hệ thống tiền mặt điện tử ngang hàng” tới danh sách gửi thư mật mã vào tháng 10 năm 2008, hầu hết độc giả đều bỏ qua. Bởi vì các nhà mật mã đã từng chứng kiến quá nhiều kế hoạch lớn từ những "người mới vào nghề thiếu hiểu biết".

Nhưng Hal Finney lại thấy điều khác biệt.

Người dùng Bitcoin đầu tiên

“Tôi nghĩ mình là người đầu tiên ngoài Satoshi điều hành Bitcoin,” Finney sau này nhớ lại. “Tôi đã khai thác khối 70 hoặc hơn, và tôi là người nhận được giao dịch Bitcoin đầu tiên khi Satoshi gửi cho tôi mười Bitcoin để thử nghiệm.” Giao dịch vào tháng 1 năm 2009 — 10 BTC từ Satoshi đến Finney — đã trở thành huyền thoại trong thế giới tiền điện tử, đánh dấu sự chuyển đổi của Bitcoin từ lý thuyết sang hệ thống thực tế.

Để phản hồi lại sách trắng Bitcoin, Finney đã viết:

“Bitcoin có vẻ là một ý tưởng rất hứa hẹn. Tôi cũng nghĩ rằng một dạng token không thể làm giả, nếu tốc độ sản xuất của nó có thể dự đoán được và không dễ bị các bên tham nhũng làm giả, có thể có giá trị tiềm năng.” Trong vài ngày tiếp theo, Finney trao đổi email với Nakamoto, báo cáo các lỗ hổng và đề xuất cách khắc phục. Không giống như nhiều nhà mật mã học khác, ông đã nhận ra tiềm năng của Bitcoin ngay từ đầu.

Sự nhiệt tình của ông không phải là sự lạc quan mù quáng. Trong một bài đăng nổi tiếng từ năm 2009, ông viết: "Suy nghĩ về cách giảm lượng khí thải CO2 từ việc triển khai Bitcoin rộng rãi", cho thấy ông đã bắt đầu cân nhắc đến tác động môi trường của hoạt động khai thác tiền điện tử. Theo tính toán sơ bộ của ông, mỗi Bitcoin có thể có giá trị lên tới 10 triệu đô la. Vào thời điểm Bitcoin chỉ có giá trị bằng một xu, dự đoán này có vẻ vô lý. Ngày nay, với giá Bitcoin dao động quanh mức 100.000 đô la, dự đoán đó ngày càng trở nên chính xác.

Một chẩn đoán bi thảm và di sản lâu dài

Năm 2009 vừa là chiến thắng vừa là bi kịch đối với Finney. Trong khi đang khám phá tiềm năng của Bitcoin, ông đã nhận được tin dữ: Ông mắc bệnh xơ cứng teo cơ một bên (ALS), căn bệnh tương tự như Stephen Hawking. ALS gây ra sự thoái hóa của các tế bào thần kinh vận động, cuối cùng khiến bệnh nhân không thể tự đi lại, nói chuyện hoặc thở được. Thông thường, thời gian từ khi được chẩn đoán đến khi tử vong là từ hai đến năm năm.

Tuy nhiên, ngay cả khi cơ thể suy yếu vào những năm cuối đời, trí óc của Finney vẫn minh mẫn và tinh thần bất khuất. Ông vẫn tiếp tục đóng góp vào sự phát triển của Bitcoin và học cách lập trình bằng phần mềm theo dõi chuyển động của mắt trong thời gian bị liệt. Theo ước tính của ông, ông lập trình chậm hơn khoảng 50 lần so với trước khi bị bệnh.

Finney thậm chí còn phát triển phần mềm cho phép ông điều khiển xe lăn cơ học bằng chuyển động của mắt - một minh chứng cho khả năng giải quyết vấn đề sáng tạo của ông ngay cả khi ông bị hạn chế nghiêm trọng về thể chất. Vào ngày 28 tháng 8 năm 2014, ở tuổi 58, Hal Finney đã qua đời vì biến chứng của bệnh ALS. Theo nguyện vọng của ông, thi thể của ông đã được đông lạnh tại Quỹ kéo dài sự sống Alcor ở Arizona, đây là biểu hiện cuối cùng của sự lạc quan về tiềm năng của công nghệ trong việc vượt qua những giới hạn của con người.

Mối liên hệ với Satoshi Nakamoto

Khi thảo luận về Hal Finney, chắc chắn sẽ có suy đoán về việc liệu ông có phải là Satoshi Nakamoto hay không. Finney sống ở Temple, California, và hàng xóm của ông là một người Mỹ gốc Nhật tên là Dorian Nakamoto. Một số người suy đoán rằng Finney có thể đã mượn tên người hàng xóm của mình làm bút danh. Ông sở hữu các kỹ năng kỹ thuật, lập trường triết học và phong cách viết phù hợp với truyền thông của Satoshi Nakamoto. Satoshi biến mất khỏi tầm nhìn của công chúng vào tháng 4 năm 2011, gần như trùng với thời điểm sức khỏe của Finney suy yếu. Finney luôn phủ nhận mình là Satoshi Nakamoto và bằng chứng cho thấy họ là những người khác nhau.

Ngoài ra, khóa riêng tư Bitcoin do Satoshi Nakamoto kiểm soát vẫn chưa được sử dụng kể từ khi ông biến mất, điều này khó có thể xảy ra nếu Finney có quyền truy cập vào chúng. Một lời bác bỏ thuyết phục đến từ vợ của Finney, Fran, người từ lâu vẫn khẳng định chồng bà không phải là Satoshi. Với sự thẳng thắn của Finney về sự tham gia của ông vào Bitcoin và tình trạng sức khỏe đang suy yếu của mình, có vẻ như không có lý do gì để ông tiếp tục trò lừa dối này. Bất kể ông có phải là Satoshi Nakamoto hay không thì đóng góp của Finney cho Bitcoin và tiền điện tử là rất lớn.

Kể từ khi Finney qua đời, di sản của ông vẫn còn tồn tại dưới hình thức nhiều sự tôn vinh khác nhau trong lĩnh vực tiền điện tử. Vợ ông, Fran Finney, đã sáng lập ra Bitcoin Run thường niên để gây quỹ cho nghiên cứu ALS, một sự kiện lấy cảm hứng từ dòng tweet mang tính biểu tượng của Finney năm 2009. Sự kiện này mời những người tham gia chạy, đi bộ hoặc lăn bất kỳ khoảng cách nào trong khi gây quỹ cho Hiệp hội ALS.

“Run Bitcoin Challenge” đã trở thành một sự kiện quan trọng trong lịch cộng đồng tiền điện tử. Vào năm 2023, thử thách đã gây quỹ được hơn 50.000 đô la cho nghiên cứu ALS và sự kiện năm 2024 đã vượt qua con số đó, nhấn mạnh sự tôn trọng mà Finney vẫn tiếp tục nhận được. Fran cũng đã tiếp quản tài khoản Twitter của Hal, lưu giữ ký ức về anh bằng cách chia sẻ những câu chuyện và đáp lại lòng biết ơn không ngừng của cộng đồng tiền điện tử.

Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Hoa Kỳ đã phê duyệt quỹ giao dịch trao đổi (ETF) Bitcoin giao ngay đầu tiên vào cùng ngày Finney đăng dòng tweet mang tính lịch sử đó 15 năm sau, vào ngày 11 tháng 1 năm 2024.

Nhận định của chúng tôi

Đối với nhiều người trong lĩnh vực tiền điện tử, Finney đại diện cho một lý tưởng: một nhà công nghệ tài ba kết hợp chuyên môn kỹ thuật với các nguyên tắc đạo đức, người vẫn lạc quan ngay cả khi trải qua bi kịch cá nhân và coi công nghệ là công cụ cho sự tự do của con người. Trong khi Satoshi Nakamoto vẫn còn là một ẩn số, Finney, với tư cách là bộ mặt đại diện cho Bitcoin, nhắc nhở chúng ta rằng đằng sau mã và mật mã, tiền điện tử cuối cùng chính là về con người và mong muốn của họ về một thế giới tốt đẹp hơn.

Câu chuyện của Hal Finney buộc chúng ta phải đối mặt với một số câu hỏi khó trả lời về những gì chúng ta thực sự coi trọng trong tiền điện tử. Trong khi ngành công nghiệp tiền điện tử ca ngợi việc tạo ra của cải và sự đột phá về công nghệ, di sản của Finney thách thức chúng ta xem xét một câu hỏi cơ bản hơn: Tất cả những đổi mới này thực sự là gì? Những gì bắt đầu như một phong trào bảo vệ quyền tự do cá nhân thông qua toán học đôi khi đã biến thành thứ gì đó giống với hệ thống tài chính mà nó muốn thay thế — tập trung, khai thác và thường không minh bạch.

Cách tiếp cận công nghệ của Finney thực ra rất đơn giản: xây dựng các công cụ mở rộng quyền tự do của con người. Không phải tự do như một khái niệm chính trị trừu tượng, mà là tự do thực tế, hàng ngày—giao tiếp mà không bị giám sát, giao dịch mà không cần xin phép, giữ quyền sở hữu danh tính kỹ thuật số của một người. Cuộc đời của ông đã chứng minh sức mạnh của tính chính trực cá nhân trong sự phát triển công nghệ. Không giống như nhiều người thỏa hiệp nguyên tắc của mình do nhu cầu thị trường, Finney duy trì sự nhất quán đáng chú ý giữa các giá trị và công việc của mình. Từ PGP đến RPOW đến Bitcoin, mỗi dự án đều đại diện cho một bước tiến tới cùng một mục tiêu: sử dụng mật mã để trao quyền cho cá nhân.

Ngành công nghiệp này nên tự hỏi: Liệu các hệ thống chúng ta xây dựng có phù hợp với tầm nhìn của Hal Finney và giúp thúc đẩy tầm nhìn của những người theo chủ nghĩa mật mã hay không? Hay chúng ta đã quên mất cuộc cách mạng ban đầu khi theo đuổi đợt tăng giá tiếp theo?

Liên kết gốc