2025 yilda raqamli oltin bitcoin nega haqiqiy oltin oldida yutqazdi?

Muallif: Liam, TechFlow dan

 

2024 yil oxirini eslaysizmi, o‘sha paytda hamma 2025 yil aktivlar prognozini yozayotgan edi.

Aksiya bozoridagi investorlar S&P va A bozoriga tikilgan, kripto sohasidagi odamlar esa bitcoin’ga pul tikayotgan edi.

Lekin o‘sha paytda kimdir sizga, 2025 yilda eng yaxshi natija ko‘rsatgan aktiv bitcoin ham emas, boshqa kripto ham emas, balki Z avlodi tomonidan “eski ashyoviy” deb hisoblangan oltin bo‘ladi desa, siz bu odam hazillashyapti deb o‘ylardingiz.

Lekin haqiqat aynan shunday g‘alati bo‘ldi.

O‘tgan 5 yil ichida bitcoin oltindan deyarli 10 barobar yuqori, 1000% dan ortiq o‘sish bilan yillik eng kuchli aktivga aylangan edi. Lekin 2025 yilda ssenariy butunlay o‘zgardi: Oltin yanvardan beri 50% dan ko‘proqqa oshdi, bitcoin esa atigi 15% ga o‘sdi.

Oltinni erta sotib olgan xotinlar kuldi, kripto sohasidagi elita treyderlar esa jim bo‘ldi.

Yana bir g‘alati holat: oltin va bitcoin go‘yo parallel olamga kirib qolgandek: Oltin ko‘tarilsa, bitcoin tushadi; bitcoin tushsa, oltin ko‘tariladi.

21-oktabr kuni oltin katta zarba oldi, bir kunda 5% ga tushdi, bitcoin esa birdan jonlandi va o‘sishni boshladi…

“Raqamli oltin” deb ataladigan bitcoin nega haqiqiy oltindan ajralib chiqdi?

Notinch zamonda oltin sotib olish

2025 yilda eng faol oltin xaridori kim? Oddiy investorlar emas, institutsiyalar ham emas, balki butun dunyo markaziy banklari.

Statistika yolg‘on gapirmaydi: 2024 yilda dunyo markaziy banklari sof oltin xaridi 1045 tonnaga yetdi, ketma-ket uch yil davomida ming tonnadan oshdi.

World Gold Council’ning 2025 yil 2-chorak ma’lumotlariga ko‘ra, Polsha birdaniga 18.66 tonna, Qozog‘iston esa 15.65 tonna, Xitoy markaziy banki esa 6.22 tonna oltin zaxirasini oshirdi…

Nega aynan rivojlanayotgan davlatlar oltin zaxirasini oshiryapti?

Turli mamlakatlar markaziy banklarining oltin zaxirasi ulushiga qarang, rivojlangan va rivojlanayotgan davlatlar butunlay boshqa dunyo:

AQSh aktivlarining 77.85% oltin, jami 8133 tonna, bu Germaniyaning 3350 tonnasidan ancha yuqori, undan keyin Italiya va Fransiya, mos ravishda 2452 va 2437 tonna oltin zaxirasiga ega.

Xitoy markaziy bankining oltin zaxirasi jami aktivlarining atigi 6.7% ni tashkil qiladi, lekin mutlaq miqdorda 2299 tonnaga yetgan va oshishda davom etmoqda.

Bu taqqoslash juda aniq: yangi rivojlanayotgan bozorlar uchun oltin zaxirasini oshirish imkoniyati hali juda katta, Xitoy kabi iqtisodiyotlarda oltin ulushi hatto 7% ga ham yetmaydi, Yevropa va AQShda esa odatda 70%+. Bu go‘yo “orqada qolganlarni quvib yetish” jarayoni, farq qancha katta bo‘lsa, quvish motivatsiyasi shuncha kuchli.

Qizig‘i shundaki, markaziy banklarning oltin xaridi umumiy talabda 2000-yillardagi 10% dan to‘g‘ridan-to‘g‘ri 20% ga ko‘tarildi va oltin narxining muhim tayanchiga aylandi.

Nega markaziy banklar birdan oltinga bunchalik qiziqib qoldi? Javob oddiy: Dunyo notinch, dollar endi ishonchli emas.

Rossiya-Ukraina mojarosi, Yaqin Sharqdagi vaziyat, AQSh-Xitoy savdo urushi... Yer sayyorasi go‘yo qadimgi urush davriga aylangan.

Uzoq yillar davomida dollar barcha mamlakatlar markaziy banklari uchun asosiy valyuta zaxirasi va xavfsiz aktiv bo‘lib kelgan, lekin hozir AQSh o‘zi bilan ovora, 36 trillion dollar qarzi bor, YaIMga nisbati 124%, Trump hukumati noaniq, tashqi dushmanlar, ichki bo‘linish…

Ayniqsa Rossiya-Ukraina mojarosi boshlanganidan so‘ng, AQSh istalgan vaqtda boshqa mamlakatlarning valyuta zaxirasini muzlatib qo‘yishi mumkinligini ko‘rsatgach, barcha davlatlar tushundi: faqat o‘z seyfida saqlanayotgan oltin haqiqiy boylikdir.

Oltin daromad keltirmaydi, lekin hech bo‘lmaganda biror davlat siyosati tufayli “yo‘qolib” ketmaydi.

Shaxsiy yoki davlat miqyosida, oltin har doim xavfga qarshi sug‘urta, dunyo qanchalik notinch bo‘lsa, oltin shunchalik qadrlanadi, lekin “Rossiya-Ukraina urushi tugashi mumkin” degan xabar chiqqanda, oltin narxining keskin tushishi ham tabiiy.

Raqamli oltinmi yoki raqamli Tesla?

2025 yilda eng noqulay aktiv ehtimol bitcoin bo‘lsa kerak, uning uzoq muddatli hikoyasi “raqamli oltin”, lekin amalda “raqamli Tesla” bo‘lib chiqdi.

Standard Chartered ma’lumotlariga ko‘ra, bitcoin va Nasdaq o‘rtasidagi korrelyatsiya hozir 0.5, yil boshida esa 0.8 ga yetgan. Oltin bilan korrelyatsiya-chi? Atigi 0.2, yil boshida esa hatto nolga teng bo‘lgan.

Oddiy qilib aytganda: Bitcoin hozir texnologik aksiyalar bilan bog‘langan, Nasdaq ko‘tarilsa, u ham ko‘tariladi, Nasdaq tushsa, u ham tushadi.

Hammasining sababi bor.

Trump hukumati bosimi ostida AQSh bitcoin’ga munosabatini “noqonuniy sekta”dan “xush kelibsiz”ga o‘zgartirdi. 2024 yilda bitcoin spot ETF tasdiqlandi, bu esa bitcoin’ning rasmiy ravishda dollar tizimiga qo‘shilganini anglatadi.

Bu aslida yaxshi yangilik, bitcoin’ning qonuniy maqomini tasdiqlaydi. Lekin muammo shundaki, agar siz tizimning bir qismiga aylansangiz, unga qarshi kurashish qiyinlashadi.

Bitcoin dastlabki jozibasi uning isyonkorligida edi, hech bir hukumatga bog‘liq emas, hech bir markaziy bank nazorat qilmaydi.

Lekin hozir-chi? BlackRock kabi Wall Street gigantlari eng yirik xaridorga aylandi, bitcoin narxi Federal Reserve va Trump’ning siyosatiga bog‘liq, natijada kripto treyderlari Powell va Trump nutqlarini tunlari tinglashga majbur, o‘zini dollar makroiqtisodiy tahlilchisiga aylantirib yubordi.

Konsensus nuqtai nazaridan, bitcoin dunyoning ko‘plab joylarida hali ham “bu nima o‘zi?” bosqichida, oltin esa “bu mening buvimning buvisi ham yaxshi ko‘radigan narsa” maqomida.

Xitoy xotinlarining oltin bilakuzuk va zanjirlari, ularni ushlab turganlar soni butun dunyodagi barcha bitcoin HODLer’lardan ham ko‘p bo‘lishi mumkin.

Oltin bilan solishtirganda, yosh bitcoin hali targ‘ibot yo‘lida uzoq yo‘l bosishi kerak.

Chap qo‘lda oltin, o‘ng qo‘lda bitcoin

Ko‘pchilik oltin va bitcoin o‘rtasida tanlov qilishni yoqtiradi, lekin aqlli investorlar bu to‘ldirish savoli ekanini biladi.

Garchi dunyo bo‘ylab markaziy banklar oltin sotib olishni davom ettirsa, narxlar osmonga chiqsa ham, bu jarayon abadiy davom eta olmaydi. Oltin narxi juda yuqori bo‘lsa, uni saqlash, tashish va yetkazib berish muammolari yuzaga chiqadi, ana shunda bitcoin’ning afzalliklari namoyon bo‘ladi.

Konkret vaziyatni tasavvur qiling: biror mamlakatda urush boshlanadi, boylar oltin juda og‘ir va ko‘zga tashlanishini, boylikni tez ko‘chirish mumkin emasligini tushunadi. Ana o‘sha paytda, bir dona hardware wallet’dagi bitcoin eng yaxshi tanlovga aylanadi, bunday voqea Rossiyada allaqachon sodir bo‘lgan.

Soddaroq qilib aytganda, oltin “og‘ir qiymat saqlovchi”, bitcoin esa “yengil qiymat saqlovchi”.

Agar oltin narxi haddan tashqari yuqoriga chiqsa, kapital o‘xshash, lekin arzonroq alternativani izlaydi, ana shunday vaziyatda bitcoin asta-sekin dollar va Trump ta’siridan chiqib, oltindan kapital oqimini jalb qilib, yana “raqamli oltin” maqomiga yaqinlashishi mumkin.

Xulosa qilib aytganda, bitcoin va oltin o‘rtasidagi munosabatni kim kimni almashtiradi deb emas, balki meros va evolyutsiya sifatida tushunish kerak.

Oltin insoniyat sivilizatsiyasining boylik xotirasi, bitcoin esa raqamli davrning boylik tasavvuri.

70 yoshli Li xola oltin taqinchoq sotib oladi, 25 yoshli dasturchi Li Xiaoming esa bitcoin jamg‘aradi, har kimning o‘z orzu qilgan kelajagi bor.

 

Tavsiya etilgan o‘qishlar:

Bloomberg maxsus maqolasi: Binance raqibi, Hyperliquid qanday qilib bozor ulushini egalladi?

Epik qulash! BTC 100,000 dollar chegarasini zo‘rg‘a saqlab qoldi, nega altcoin bozori qon kechdi?

Binance Memecoin bayramining boshqa tomoni: 1.4% bitiruv darajasi, yirik kitlar 3.5 million dollardan ortiq zarar ko‘rdi