Nobel mukofoti sovrindori tanqid qildi: "Trump savdosi" qulab tushmoqda

Muallif: Paul Krugman ( Paul Krugman )

Asl sarlavha:The Trump Trade is Unraveling

Tarjima va tahrir: BitpushNews

Paul Krugman, 2008 yil Nobel iqtisodiyot mukofoti sovrindori, The New York Times kolumnisti, har doim aniq Keyneschilik pozitsiyasi va o'tkir jamoat siyosati tahlili bilan mashhur. U murakkab iqtisodiy mexanizmlarni aniq ijtimoiy tushunchalarga aylantirishga mohir va bahsli siyosiy xulosalardan hech qachon chekinmaydi.

2025 yil 24-noyabrdagi eng so‘nggi maqolasida Paul Krugman keskin fikr bildiradi:

Bitcoin endi "Trump Trade"ga aylangan, uning taqdiri Trumpning siyosiy ta'siri bilan chuqur bog'langan. Shuning uchun, uning fikricha, yaqinda Bitcoin narxining keskin pasayishi bozorning alohida harakati emas, balki Trumpning siyosiy kuchi va ta'sirining pasayishi moliya bozorlarida bevosita aks etganidir.

—————————————-

Quyida asosiy matn:

Bitcoin aslida nima uchun kerak? U valyuta emas — ya'ni to'lov uchun ishlatiladigan tranzaksiya vositasi emas.

U inflyatsiyaga qarshi himoya qilmaydi.

U moliyaviy xavflarga qarshi ham himoya qilmaydi — aksincha, Bitcoin narxi odatda yaqinda fond bozorini harakatga keltirgan AI konsept aktsiyalari bilan bir yo'nalishda harakat qiladi va undan ham keskinroq tebranadi.

Agar Bitcoinning biror amaliy holati bo‘lsa, uning asosiy funksiyasi mablag‘lar harakatini yashirishdan iborat: kriptografiya texnologiyasi qog‘oz izisiz anonim tranzaksiyalarni osonlashtiradi. Bu turdagi tranzaksiyalar har doim ham noqonuniy emas, lekin ularning ko‘pi aynan shunday.

Shuni ta'kidlash kerakki, anonimlik nafaqat kripto foydalanuvchilarining jinoyat faoliyatini kuchaytiradi, balki ularni jinoyat qurboniga aylanishini ham osonlashtiradi. Agar sizda Bitcoin kaliti — uni ochadigan kod bo‘lsa, kim bo‘lishingizdan va uni qanday olganingizdan qat’i nazar, u sizniki bo‘ladi. Shu ma’noda, Bitcoin kalitini qo‘lga kiritish yuz dollarlik kupyuralar bilan to‘ldirilgan sumkani olishga o‘xshaydi.

Bu xususiyat yirik kriptovalyuta investorlariga qarshi o‘g‘irlash to‘lqinini keltirib chiqardi, jinoyatchilar jabrlanuvchilardan kalitlarni topshirishni talab qilmoqda.

Aslida, bunday o‘g‘irlashlar shu qadar keng tarqalganki, yaqinda bo‘lib o‘tgan muhim Bitcoin konferensiyasida butun bir kunlik “o‘g‘irlashga qarshi” seminar tashkil etildi, ishtirokchilar o‘g‘irlash tasmasini tish bilan uzish kabi ko‘nikmalarni o‘rgandilar.

Jinoyatni kuchaytirishdan tashqari, Bitcoin tobora ko‘proq moliyaviy talon-taroj vositasiga aylanmoqda. Kriptovalyutalar — undan ham yomoni, kriptovalyutani qarzga olib sotib olgan kompaniyalar aktsiyalari — xavfni hali anglamagan sodda investorlar uchun keng reklama qilinmoqda. Bitcoin ko‘tarilganda ular foyda ko‘radi, lekin ko‘pchilik pasayishda qancha zarar ko‘rishini umuman tushunmaydi.

Yaqinda kriptovalyutalar haqiqatan ham keskin pasaydi. Bitcoin kichik va kam tanilgan tokenlarga qaraganda yaxshi natija ko‘rsatgan bo‘lsa-da, oktyabr oxiridan beri taxminan 25% ga tushib ketdi.

Bitcoin balki yana ko‘tarilar, chunki u nafaqat aktiv, balki bir turdagi e’tiqoddir.

Men Hasan Minhaj (Amerikalik mashhur boshlovchi, siyosiy sharhlovchi) bilan Bitcoin haqida gaplashganimda, u tanqidimga darhol javob berdi: "Men memga aylanishni xohlamayman, Bitcoin fidoyilari meni allaqachon nishonga olishgan."

Bu e’tiqod xususiyati Bitcoinni oddiy investitsiyani barbod qiladigan zarba va mojarolardan doim tiklanishiga yordam beradi, chunki sodiq fidoyilar narx pasayishida faqat ko‘proq sarmoya kiritadi. Bu safar ham shunday bo‘lishi mumkin.

Lekin, ehtimol, bu safar boshqacha — chunki hozirgi Bitcoin mohiyatan "Trump Trade"ga aylangan. O‘tgan yili Trump saylovda g‘alaba qozonganidan so‘ng Bitcoin narxi osmonga ko‘tarildi, yaqinda esa uning pasayishi Trump boshidan kechirayotgan bir qator siyosiy muvaffaqiyatsizliklar bilan bir vaqtda sodir bo‘ldi.

Nega bu Trump Trade deb ataladi?

Qisman sababi, uning oilasi kripto sanoatidan katta miqdorda pora olganidan so‘ng, Trump bu sohani kriptoga do‘stona siyosatlar bilan mukofotlamoqda.

Diqqatga sazovor jihati shundaki, u oddiy amerikaliklarga 401(k) nafaqalarini kripto aktivlarga kiritishga ruxsat beruvchi farmonga imzo chekdi — bu investorlar ko‘pincha xavfni tushunmaydi.

Umumiy ma’noda, aytganimdek, kriptografiya texnologiyasi tobora moliyaviy talon-taroj vositasiga aylanmoqda va Trump hukumati bunday talon-tarojga juda ko‘p imkoniyat yaratmoqda. Binance asoschisi Changpeng Zhao’dan so‘rang — u AQShning pul yuvishga qarshi qonunini buzganlikda ayblanib, keyin Trump tomonidan afv etilgan.

Joriy hukumat 2008 yil moliyaviy inqirozidan keyin investorlar va bozor xavfsizligini himoya qilish uchun yaratilgan muassasalarni, masalan, Consumer Financial Protection Bureau’ni yo‘q qilishga harakat qilmoqda.

Moliya vaziri Scott Besant va boshqa Trump hukumati amaldorlari va ittifoqchilari (shu jumladan Federal Reserve’ning ba’zi amaldorlari) bank nazoratini zaiflashtirish uchun harakat qilmoqda — bu nazoratlar 2008 yil inqiroziga sabab bo‘lgan yuqori xavfli harakatlarni cheklash uchun joriy etilgan edi.

Bularning barchasi kichik investorlar uchun zararli, moliyaviy barqarorlik uchun zararli, lekin Bitcoin targ‘ibotchilari kabi moliyaviy spekulyantlar uchun foydali.

Xo‘sh, Bitcoinning yaqinda pasayishini qanday talqin qilish mumkin? Uni "Trump Trade"ning parchalanishi sifatida ko‘rish mumkin. Trump hali ham oilasini boy qilgan sohani mukofotlashga harakat qilmoqda, uning yaqinlari esa har xil talon-taroj uchun sharoit yaratmoqda, lekin Trumpning kuchi aniq pasaymoqda. Shuning uchun, mohiyatan Trumpizmga tikilgan Bitcoin narxi ham pasaymoqda.

Nega Trump birdaniga kuchsiz ko‘rina boshladi? Bahordan beri so‘rovlar unga juda past baho bermoqda, lekin o‘tgan oyda uning sof qo‘llab-quvvatlash darajasi sezilarli pasaydi.

U yaqinda "siyosiy faoliyatidagi eng yuqori qo‘llab-quvvatlash darajasiga" ega ekanini da’vo qilgan bo‘lsa-da — u qaysi so‘rovni nazarda tutganini hech kim bilmaydi — 4-noyabr kuni Virginia va New Jersey shtatlaridagi Demokratlarning yirik g‘alabasi uning juda mashhurlikdan yiroq so‘rov natijalariga bo‘lgan shubhalarni butunlay yo‘q qildi.

Bu saylovdagi mag‘lubiyatlar Kongressdagi respublikachilarning Trumpga ko‘r-ko‘rona ergashish istagini susaytirdi. Shu bilan birga, Trump va Jeffrey Epstein o‘rtasidagi munosabatlar bo‘yicha davom etayotgan mojarolar MAGA asosiy elektoratini yemirmoqda.

Ko‘plab siyosiy tahlilchilar yetarlicha anglamagan bo‘lishi mumkin: ko‘plab tarafdorlar ilgari Trump Demokrat pedofillardan dunyoni himoya qilmoqda deb ishonishgan, lekin ular qahramon va yovuz odamni adashtirayotganini anglay boshlaganda, bu ularning ichki dunyosiga qanday kuchli zarba bo‘lishini tasavvur qilish qiyin emas.

Trumpning siyosiy muammolarini kriptovalyuta narxlari bilan bog‘lash asossizmi? Aslo. Josh Marshall tez-tez ta’kidlaganidek — kuch yaxlitdir. Zaiflashgan Trump o‘z irodasini barcha sohalarda, jumladan, kripto sanoatini rivojlantirishda ham kamroq amalga oshira oladi.

Men keyingi maqolalarda siyosat va kripto sohasidagi bog‘liqlikni chuqurroq tahlil qilaman. Hozir esa faqat shuni yana bir bor ta’kidlamoqchiman:

Bitcoin endi Trump Trade’ga aylangan, uning narxi pasayishi esa Trumpning Respublika partiyasini nazorat qilish kuchining pasayishidan dalolat beradi.

Musiqa to‘xtadi, inqiroz boshlandi.