Global Supply Chains Tariff Chaosni Yangi Foyda Maydonlariga Aylantirmoqda

AQSh Prezidenti Donald Trump’ning keng qamrovli tarif siyosati murakkab iqtisodiy to‘lqinli ta’sirlarni keltirib chiqardi, ba’zi amerikalik bizneslar esa bu buzilishlar orasida kutilmagan imkoniyatlarni topmoqda. West Monroe tomonidan yaqinda o‘tkazilgan so‘rov natijasida AQSh kompaniyalarining uchdan bir qismi tariflardan ijobiy natijalar olayotganini ko‘rsatdi, ayniqsa ishlab chiqarish yoki manbalarni yuqori tarifli yurisdiktsiyalardan tashqarida diversifikatsiya qilganlar. Masalan, David’s Bridal to‘y liboslari chakana sotuvchisi o‘zining global ishlab chiqarish imkoniyatlaridan foydalanib, o‘zgarayotgan muhitdan foyda ko‘rmoqda. CEO Kelly Cook kompaniya Vetnam va Shri-Lanka kabi past tarifli mamlakatlardagi ishlab chiqarish quvvatlaridan foydalanmoqchi bo‘lgan boshqa firmalar bilan ko‘plab bitimlarni imzolaganini ta’kidladi. Bu kompaniya uchun daromad oqimini kengaytirishga olib keldi, rasmiylar bu holat 2025 va 2026 yilgi moliyaviy prognozlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatganini bildirdi [3].

Trump ma’muriyatining tarif strategiyasi xalqaro savdo hamkorlarini ham o‘z iqtisodiy strategiyalarini qayta ko‘rib chiqishga undadi. Masalan, Meksika 2026 yilgi byudjeti doirasida Xitoy mahsulotlariga yangi tariflar joriy qilishni rejalashtirmoqda, bu mahalliy sanoatlarni himoya qilish va AQSh savdo ustuvorliklariga yaqinlashish uchun to‘qimachilik va plastmassa sohalarini nishonga oladi. Bu harakat mamlakatlarning Trump’ning proteksionistik kun tartibiga moslashayotgan kengroq tendensiyasini ko‘rsatadi, ba’zilari AQSh bilan yaqinlashishga, boshqalari esa uzoqlashishga harakat qilmoqda. Masalan, Hindiston AQSh tomonidan hind mahsulotlariga 50% tarif joriy etilishi va mamlakatning Rossiya neftini sotib olishni davom ettirishi tufayli savdo aloqalari taranglashganini ko‘rmoqda. AQSh bosimiga qaramay, Hindiston Xitoy bilan savdo aloqalarini chuqurlashtirishi mumkin, ba’zi ekspertlar mamlakat Xitoy boshchiligidagi Osiyo erkin savdo bitimiga qo‘shilishni o‘rganishi mumkinligini taxmin qilmoqda [2].

Bu tariflarning ta’siri sohalar bo‘yicha bir xil emas. David’s Bridal kabi ba’zi bizneslar global ta’minot zanjirlaridan foydalanib yangi daromad yaratayotgan bo‘lsa, boshqalari, ayniqsa kichik va o‘rta korxonalar, moliyaviy bosimga duch kelmoqda. Kichik biznes egalari tariflar bilan bog‘liq xarajatlarning oshishi sababli ishdan bo‘shatishlar, maoshlarni qisqartirish va ba’zi hollarda yopilish xavfi haqida xabar berishmoqda. Masalan, Nike sport kiyimlari brendi yangi bojlar tufayli 1 milliard dollar qo‘shimcha xarajatga duch kelishi mumkinligini baholagan [3]. Capital Economics qayd etishicha, kuchli mahalliy ishlab chiqarish imkoniyatlari yoki diversifikatsiyalangan ta’minot zanjiriga ega bizneslar tarif muhitida yaxshiroq harakat qilishi mumkin, biroq ko‘pchilik uchun yuk katta [3].

Iste’molchilar uchun narxlar ham oshishi mumkin, chunki bizneslar ishlab chiqarish xarajatlarining oshishini iste’molchilarga o‘tkazadi. Yale University’dagi Budget Lab hisob-kitobiga ko‘ra, AQSh xonadonlari 2025 yilda ushbu narx oshishlari tufayli qo‘shimcha 2 400 dollar xarajat qilishi mumkin. Tariflar sababli xarajatlarning oshishi elektronika, kiyim-kechak va avtomobil qismlarigacha bo‘lgan keng turdagi mahsulotlarga ta’sir qilishi kutilmoqda. Ba’zi kompaniyalar ushbu ta’sirlarni yumshatish uchun omborxona va logistika kabi muqobil daromad manbalarini o‘rganayotgan bo‘lsa-da, bu harakatlar ko‘pincha umumiy yukni qoplash uchun yetarli emas [3].

Trump’ning tarif strategiyasining uzoq muddatli barqarorligi hamon noma’lum, ayniqsa siyosatga qarshi huquqiy da’volar davom etar ekan. Kutilayotgan apellyatsiya sudi qarori ma’muriyatning keng qamrovli tarif choralarining sud nazoratidan o‘tishini aniqlashi mumkin. Agar ular haqiqiy emas deb topilsa, ma’muriyat yuqori sudga murojaat qilishi mumkin, bu esa biznes va savdo hamkorlari uchun noaniqlikni yanada cho‘zishi mumkin [1].

Manba: