Muallif: Haseeb Qureshi, Dragonfly hamkori
Tarjima: Luffy, Foresight News
Men bu hafta oxiri bozor tartibsizligi davomida Ethena-ning anchagina muhokama qilingan “peg”dan chiqib ketishi haqida ko‘plab fikrlarni ko‘rdim. Holat shuki, USDe (Ethena chiqaradigan stablecoin) qisqa muddatga taxminan 0.68 dollargacha “peg”dan chiqdi, so‘ngra tiklandi. Mana hamma iqtibos qilayotgan Binance grafikasi:
Lekin men so‘nggi ikki kun ichida ma’lumotlarni chuqur o‘rgandim va ko‘plab odamlar bilan suhbatlashdim, endi aniq ayta olamanki, bu fikr noto‘g‘ri, USDe aslida “peg”dan chiqmagan.
Avvalo tushunish kerak bo‘lgan narsa: USDe uchun eng kuchli likvidlik joyi aslida birjalarda emas, balki Curve-da. Curve-da yuzlab million dollar doimiy likvidlik mavjud, har qanday birjada, jumladan Binance-da esa atigi o‘nlab million dollar likvidlik bor.
Shuning uchun, agar siz faqat Binance’dagi USDe grafikaga qarasangiz, u “peg”dan chiqqandek ko‘rinadi. Lekin agar siz USDe likvidligi mavjud boshqa joylarni ham hisobga olsangiz, butunlay boshqacha manzara paydo bo‘ladi:
Ko‘rib turibmizki, USDe har bir markazlashgan birjada narxi pasaydi, lekin bu pasayish bir xil emas edi. Bybit’da qisqa muddatga 0.95 dollargacha tushib, tezda tiklandi, Binance’da esa “peg”dan chiqish ancha katta bo‘ldi va tiklanishi uzoq vaqt oldi. Shu bilan birga, Curve’dagi narx atigi 0.3% ga pasaydi. Bu farqni qanday tushuntirish mumkin?
Eslab qoling, o‘sha kuni har bir birja katta bosim ostida edi, bu kripto tarixidagi eng katta likvidatsiya voqeasi edi. Binance o‘sha paytda juda beqaror edi, ilova interfeysi (API) ishlamay qoldi, depozit va yechib olish funksiyalari to‘xtadi, market-meykerlar pozitsiyalarini ko‘chira olmadilar, hech kim arbitrajga kirisha olmadi.
Bu xuddi Binance’da yong‘in chiqqandek, lekin barcha yo‘llar to‘sib qo‘yilgan, o‘t o‘chiruvchilar kira olmayapti. Natijada, Binance’dagi vaziyat nazoratdan chiqdi, lekin boshqa deyarli barcha joylarda likvidlik ko‘priklari yong‘inni tezda o‘chirdi. Guy o‘z postida ko‘rsatganidek, xuddi shu umumiy beqarorlik sababli, USDC ham Binance’da qisqa muddatga bir necha sentga “peg”dan chiqdi, shunchaki likvidlik kira olmadi, lekin bu ham USDC uchun haqiqiy “peg”dan chiqish emas edi.
Shuning uchun, API beqaror bo‘lganida, birjalardagi narxlar farqi katta bo‘lishi ajablanarli emas, chunki hech kim pozitsiya ololmaydi. Lekin nega Binance’dagi narx Bybit’ga qaraganda ancha ko‘proq tushdi?
Buning ikki sababi bor. Birinchidan, Binance va Ethena o‘rtasida hech qanday birinchi darajali market-meyker aloqasi yo‘q, platformada to‘g‘ridan-to‘g‘ri mint va redemption qilish imkoni yo‘q (Bybit va boshqa birjalarda bu funksiya integratsiya qilingan), bu market-meykerlarga platformada arbitraj qilish imkonini beradi. Bu juda muhim, aks holda market-meykerlar Binance’dan pulni yechib olib, Ethena’da “peg” arbitraj qilishi, so‘ngra pozitsiyani qaytarib olib kelishi kerak bo‘ladi. API ishlamayotgan inqiroz paytida hech kim buni qila olmaydi.
Ikkinchidan, Binance’dagi oracle yaxshi ishlamadi, aslida likvidatsiya qilinmasligi kerak bo‘lgan pozitsiyalarni likvidatsiya qila boshladi, yaxshi likvidatsiya mexanizmi narxlar keskin tushganda ishga tushmasligi kerak. Agar siz biror aktivning asosiy savdo joyi bo‘lmasangiz (Binance USDe uchun asosiy joy emas), asosiy savdo joylaridagi narxga qarashingiz kerak. Faqat o‘z orderbook’ingizga qarasangiz, ortiqcha likvidatsiya qilasiz. Natijada, Binance USDe’ni taxminan 0.80 dollardan likvidatsiya qila boshladi va bu zanjirli reaksiya keltirib chiqardi. Shu sababli Binance USDe likvidatsiya qilingan foydalanuvchilarga kompensatsiya to‘layapti (menga ma’lumki, boshqa birjalar bunday qilmayapti). Ular faqat o‘z narxiga qarashdi, haqiqiy tashqi narxga emas, va xato qilishdi.
Demak, bu Binance’ga xos “flash crash” voqeasi bo‘ldi, yaxshiroq bozor tuzilmasi bunday holatni oldini olgan bo‘lardi. USDe asosiy savdo joyi Curve’da butun kun davomida nisbatan barqaror “peg”da qoldi. Bu siz tasvirlagan “peg”dan chiqish holatidan ancha farq qiladi.
Agar 2023-yil Silicon Valley Bank inqirozi paytidagi USDC’ni eslasangiz, bu haqiqiy “peg”dan chiqish holati edi:
Silicon Valley Bank inqirozi paytida, USDC har bir savdo joyida narxi tushdi, hech bir joyda siz USDC’ni 1 dollarga sota olmadingiz. Redemption amalda to‘xtatilgan edi, shuning uchun 0.87 dollar uning haqiqiy narxi edi, bu “peg”dan chiqish degani.
Bu safar esa faqat Binance’ga xos narx nomutanosibligi bo‘ldi. Bu bozor infratuzilmasi uchun muhim saboq, lekin agar siz bu hafta oxiridagi voqealardan USDe mexanizmini tushunishga harakat qilsangiz, bu nozik farqlarni tushunish juda muhim.
Butun voqea davomida USDe asosiy savdo joylarida to‘liq ta’minlangan, qiymati 1 dollar edi, hatto narx tebranishlari tufayli uning ta’minoti hafta oxirida oshdi ham. Ya’ni, bu bozor beqarorligi oxir-oqibat foydali bo‘ldi, chunki u butun soha uchun saboq bo‘ldi. Guy’ning posti har qanday birja, jumladan Binance, kelajakda bunday muammolardan qanday qochishi mumkinligini tushuntirib beradi.
Qisqacha aytganda: USDe “peg”dan chiqmadi, muammo Binance’dagi narxda bo‘ldi.