Moliyaviy xazina kompaniyalari kriptovalyuta sotishni boshlaganda, DAT ishtiyoqi burilish nuqtasiga yetdimi?

Boylik orttirish uchun kriptovalyutani saqlashdan tortib, uni sotib aktivlarni tiklashgacha – kapital bozori endi kriptovalyutani saqlash haqidagi hikoyalarni shartsiz mukofotlamayapti.

Muallif: ChandlerZ, Foresight News

3-noyabr kuni, AQSh fond bozorida ro‘yxatga olingan yarimo‘tkazgich kompaniyasi Sequans Communications (NYSE:SQNS) 970 dona bitcoin sotish orqali konvertatsiya qilinadigan obligatsiyalarning 50% qismini qaytarib oldi. Ushbu tranzaksiya kompaniyaning umumiy qarzini 189 million dollardan 94,5 million dollargacha kamaytirdi. Sequans hozirda 2264 dona bitcoin saqlamoqda, bu avvalgi 3234 donadan kamaygan. Joriy bozor narxiga ko‘ra, kompaniyaning bitcoin sof aktivlari qiymati taxminan 240 million dollarni tashkil etadi, qarz va sof aktivlar qiymati nisbati esa 55% dan 39% gacha tushdi.

Ushbu qarzni qisqartirish kompaniyaning ilgari e’lon qilingan ADS qayta sotib olish rejasini kuchaytirishi kutilmoqda. Sequans IoT sohasidagi simsiz 4G/5G uyali texnologiyalarga ixtisoslashgan bo‘lib, joriy yil boshida bitcoinni asosiy aktiv sifatida qabul qilishini e’lon qilgan edi.

Xuddi shunday, Ethereum treasury kompaniyasi ETHZilla (birja kodi ETHZ) ham oktyabr oxirida taxminan 40 million dollarlik ETH sotib, aksiyalarni qayta sotib olish rejasini ilgari surganini e’lon qildi. Avvalroq, ETHZilla direktorlar kengashi avgust oyida maksimal 250 million dollarlik aksiyalarni qayta sotib olish rejasini tasdiqlagan edi. Kompaniya bayonotida aytilishicha, “ETHZilla Ethereum sotishdan olingan qolgan mablag‘larni qo‘shimcha aksiyalarni qayta sotib olish uchun ishlatishni rejalashtirmoqda va aksiyalar narxi sof aktivlar qiymatiga (NAV) nisbatan chegirma normal darajaga qaytmaguncha, Ethereum sotishni davom ettirish niyatida.”

ETHZilla Ethereum treasury kompaniyalari orasida aksiyalarni qayta sotib olish rejasini tasdiqlagan yagona kompaniya emas. Ikkinchi yirik Ethereum treasury kompaniyasi SharpLink Gaming (SBET) ham 1,5 milliard dollargacha bo‘lgan aksiyalarni qayta sotib olish rejasini tasdiqlagan, bu kompaniya aksiyalari narxi kriptovalyuta sof aktivlar qiymatiga teng yoki undan past bo‘lsa, aksiyalarni qayta sotib olish uchun mo‘ljallangan.

Boshqa kriptovalyutalar ham bundan mustasno emas, SOL treasury kompaniyasi Forward Industries AQSh Qimmatli qog‘ozlar va birja komissiyasiga aksiyalarni qayta sotish bo‘yicha prospektga qo‘shimcha hujjat topshirganini va yangi 1 milliard dollarlik aksiyalarni qayta sotib olish rejasini tasdiqlaganini e’lon qildi. Kompaniya direktorlar kengashi 3-noyabr kuni aksiyalarni qayta sotib olish rejasini tasdiqladi, bu kompaniyaga 2027-yil 30-sentabrgacha bo‘lgan muddatda 1 milliard dollargacha bo‘lgan muomaladagi aksiyalarni qayta sotib olishga ruxsat beradi. Qayta sotib olish ochiq bozorda, yirik tranzaksiyalar va xususiy kelishuvlar orqali amalga oshirilishi mumkin. Prospektga qo‘shimcha hujjat 2025-yil sentabr oyidagi xususiy joylashtirishda chiqarilgan ba’zi oddiy aksiyalarni ro‘yxatdan o‘tkazdi, bu esa belgilangan aksiyadorlarga ushbu qimmatli qog‘ozlarni qayta sotish imkonini beradi, biroq kompaniya har qanday potentsial qayta sotishdan daromad olmaydi.

Treasury kompaniyalari endi kriptovalyutani saqlash o‘rniga, aktivlar va passivlar balansini tiklash va aksiyalar narxini qo‘llab-quvvatlash uchun kripto aktivlarni sotayotgan bir paytda, DAT modeli o‘z yakuniga yetayaptimi?

Aksiyalar narxi pasaymoqda, yuqori nuqtadan keskin tushishlar

Oktabr oyidagi qora oqqush voqeasidan so‘ng kripto bozori pasayishda davom etar ekan, DAT modeli bo‘yicha shubhalar kuchaymoqda. Bir necha oy oldin, bu kompaniyalar bozor tomonidan kripto bozoridagi boylik ko‘paytiruvchi vosita sifatida ko‘rilgan edi. Ammo hozirgi bozor o‘zgarishi bu yuqori elastiklik va yuqori kredit yelkasiga ega modelni qattiq tuzatishga olib keldi.

Bozor ma’lumotlariga ko‘ra, Strategy (MSTR) aksiyalari ushbu bozor siklining eng yuqori nuqtasidan deyarli 55% ga tushgan, yil boshidan esa 15% dan ko‘proqqa pasaygan. Boshqa altcoin treasury kompaniyalari esa yanada keskinroq pasayishlarni boshdan kechirmoqda, ko‘pchiligi yuqori nuqtadan 90% gacha qiymatini yo‘qotgan. Faqat kecha, MSTR yana 6,88% ga tushdi, umumiy pasayish esa 54,69% ni tashkil etdi.

Strategy aksiyalari bir yil ichida qanday o‘zgardi

Ethereum treasury Bitmine (BMNR) kecha 7,93% ga tushdi, eng yuqori nuqtadan 75,61% ga pasaydi; yana bir kompaniya SharpLink Gaming (SBET) kecha 10,77% ga tushdi, eng yuqori nuqtadan 90,76% ga pasaydi; BTCS Inc (BTCS) kecha 9,12% ga tushdi, eng yuqori nuqtadan 63,61% ga pasaydi; SOL treasury Upexi (UPXI) kecha 8,85% ga tushdi, eng yuqori nuqtadan 84,71% ga pasaydi; DeFi Development (DFDV) kecha 9,41% ga tushdi, eng yuqori nuqtadan 83,49% ga pasaydi; LTC treasury Lite Strategy (LITS) kecha 8,33% ga tushdi, eng yuqori nuqtadan 80,42% ga pasaydi; TRX treasury Tron Inc (TRON) kecha 9,13% ga tushdi, eng yuqori nuqtadan 82,87% ga pasaydi.

S&P Strategy’ga birinchi baho berdi: “B- chiqindi darajasi”

S&P Global Ratings yaqinda Strategy kompaniyasiga birinchi marta kredit reytingini berdi va uni “chiqindi darajasi B-” deb baholadi. Bu yirik xalqaro reyting agentligi tomonidan bitcoinni asosiy aktiv sifatida saqlovchi birinchi ommaviy kompaniyaga rasmiy reyting berilishi hisoblanadi. S&P ta’kidlashicha, Strategy taxminan 640 ming dona bitcoin saqlaydi, joriy bozor narxiga ko‘ra qiymati 7,4 milliard dollar atrofida, biroq kompaniyaning qarz va dividendlari AQSh dollarida hisoblanadi, bu esa aniq valyuta nomutanosibligi xavfini keltirib chiqaradi. Agar bitcoin narxi keskin pasaysa, kompaniya likvidlik muammosi yoki hatto qarzni qayta tuzish xavfiga duch keladi.

2025-yil oktabr oyigacha, tegishli qarzlarning umumiy miqdori deyarli 1,5 milliard dollarga yaqin, shundan 500 million dollarlik konvertatsiya qilinadigan obligatsiyalar 2028-yildan boshlab bosqichma-bosqich muddatga yetadi, har yili esa 64 million dollardan ortiq imtiyozli aksiyalar dividendi to‘lanishi kerak. S&P hisobotida ta’kidlanishicha, bunday yuqori darajada yagona aktivga jamlangan tuzilma kompaniyaning kapital tizimini zaiflashtiradi, agar kriptovalyuta narxi keskin o‘zgaradigan bo‘lsa, kompaniya majburan aktivlarni sotishga yoki qarzni qayta tuzishga majbur bo‘ladi, reyting tizimida esa bunday qayta tuzish deyarli defolt deb baholanadi. S&P kompaniyaning kapital bozorida moliyalashtirish imkoniyatlari va konvertatsiya qilinadigan obligatsiyalar xavfini boshqarish qobiliyatini ham e’tirof etdi va kelajakda kompaniya konvertatsiya qilinadigan obligatsiyalarga bog‘liqligini kamaytirsa va dollar likvidligini kuchaytirsa, reyting oshirilishi mumkinligini bildirdi.

Bozor markazi o‘zgarib bormoqda. Ilgari, kapital bozori DAT kompaniyalarini baholashda juda sodda mantiqqa ega edi: agar kompaniya ko‘p bitcoin yoki ethereum saqlasa, balans avtomatik tarzda yuqori baholanardi. Ammo kriptovalyuta narxi sustlashib, likvidlik qisqarar ekan, bu hikoya o‘z kuchini yo‘qotmoqda. Investorlar yana asosiy savolga qaytmoqda: kompaniyaning naqd pul oqimi qayerda? Kriptovalyuta narxi oshmasdan ham faoliyatni davom ettira oladimi? Boshqacha aytganda, kriptovalyutani saqlash endi qiymat degani emas. Treasury aktivlarining o‘zgaruvchanligi yana xavf omili sifatida ko‘rilmoqda, o‘sish dvigateli emas. Bozor xavfni boshqara oladigan, tuzilmani optimallashtiradigan va kredit yelkasini nazorat qiladigan kompaniyalarni mukofotlay boshladi, ko‘r-ko‘rona kriptovalyuta yig‘uvchilarni emas.

Shu bilan birga, DAT kompaniyalari o‘rtasidagi tafovut ham ancha yaqqol bo‘lib bormoqda. Bitcoin va Ethereum treasury kompaniyalari aktivlar likvidligi va brend barqarorligi tufayli hali ham muayyan institutsional e’tiborni jalb qila oladi, biroq altcoin treasury kompaniyalari hikoyasi so‘nmoqda. Forward, Upexi, HYPD kabi altcoin DAT kompaniyalari ilgari mavzu va yuqori kredit yelkasi orqali bozor e’tiborini tortgan bo‘lsa, hozirda eng ko‘p pasaygan segmentga aylandi. Oktabr oyidagi keskin pasayish aslida bir tozalash jarayoni bo‘ldi. Blue-chip DAT kompaniyalari kriptovalyutani sotish orqali kredit yelkasini kamaytirib, balansni tikladi, altcoin treasury kompaniyalari esa kredit yelkasining qisqarishi natijasida bozorga majburan chiqib ketdi. Kripto bozorining siklik tabiati yana bir oddiy qoidani tasdiqladi: o‘sish davrida kredit yelkasi kuchaytiruvchi vosita, pasayish davrida esa u yuk bo‘ladi.

Bozor endi hikoya uchun pul to‘lamasa, kompaniyalar tuzilma, strategiya va shaffoflik orqali ishonchni qayta qozonishi kerak bo‘ladi. Kelajakdagi DAT kompaniyalari endi kripto e’tiqodining sinonimi emas, balki yanada yetuk aktivlarni boshqarish shakliga aylanadi, ular ehtiyotkorroq va murakkabroq bo‘lishi mumkin.